آموزش لینوکس

به صورت عامیانه،‌ Linux (لینوکس) به توزیع‌های مختلفی از سیستم‌عامل‌ها اشاره دارد که مبتنی بر Linux Kernel هستند اما اگر بخواهیم تخصصی‌تر به قضیه نگاه کنیم، لینوکس صرفاً به خود کِرنِل (هسته) اشاره دارد (کِرنِل لایه‌ای نرم‌افزاری است که مابین سخت‌افزار و دیگر اپلیکیشن‌ها قرار گرفته و تعامل با سخت‌افزار را از طُرُق مختلف امکان‌پذیر می‌سازد). حال برای آنکه یک سیستم‌عامل کامل داشته باشیم، توزیع‌های مختلف لینوکس لایبرری‌ها و ابزارهایی از پروژهٔ GNU و دیگر پروژه‌های اپن‌سورس را به خدمت گرفته‌اند تا سیستم‌عامل گنو/لینوکس بتواند با دیگر رقبا همچون ویندوز یا مکینتاش برابری کند.

تاریخچهٔ لینوکس
ریشهٔ لینوکس به Unix بازمی‌گردد. سیستم‌عاملی که به ماژولار بودن و پرتابل بودن معروف است. یونیکس یک سیستم‌عامل اینترپرایز بود؛ به عبارت دیگر، رایگان در دسترس علاقمندان قرار نمی‌گرفت و به همین دلیل، برخی از دولوپرها درصدد برآمدند تا رقیبی اپن‌سورس و رایگان توسعه دهند و در میان این دست دولوپرها، Richard Stallman نقش کلیدی‌تری در طراحی چنین سیستم‌عاملی داشت.

در واقع،‌ زمانی‌ که وی در لابراتوار هوش مصنوعی دانشگاه MIT مشغول به تحقیق و کار بود، پروژه‌ای موسوم به GNU را شروع کرد (GNU مخفف واژگان GNU Is Not Unix است) و در سال ۱۹۸۴ کار در لابراتور را رها کرده و مؤسسهٔ Free Software Foundation (بنیاد نرم‌افزارهای آزاد) یا به اختصار FSF را در سال ۱۹۸۵ تأسیس کرد تا بتواند پروژهٔ گنو را به عنوان نرم‌افزاری آزاد منتشر کند (بنیاد نرم‌افزارهای آزاد بیش از هر چیزی یک جنبش نرم‌افزاری محسوب می‌شود و ریچارد استالمن هم به نوعی رهبر این جنبش است).

پروژهٔ گنو بسیاری از کامپوننت‌های یک سیستم‌عامل را داشت اما کماکان فاقد یک هسته (کِرنِل) بود. در همین زمان، دولوپری فنلاندی به نام Linus Torvalds در حال کار بر روی جایگزین آزاد دیگری برای یونیکس بود که در ۲۵ ماه آگوست سال ۱۹۹۱ به صورت علنی کار بر روی چنین پروژه‌ای را به اطلاع دیگر دولوپرها رساند که در نهایت در سال ۱۹۹۴ اولین نسخه از کِرنِل لینوکس با کمک یکسری از دیگر دولوپرهای علاقمند عرضه شد (به گفتهٔ خود لینوس توروالدز، اگر در آن زمان کِرنِل رایگان خوبی در دسترس بود، به احتمال زیاد شروع به طراحی کِرنِل لینوکس نمی‌کرد).

در واقع، لینوس توروالدز پس از خرید یک کامپیوتر شخصی که سیستم‌عاملش MS-DOS بود و اصلاً از آن رضایت نداشت، تصمیم گرفت تا به سمت یونیکس مهاجرت کند اما در آن زمان چیزی در حدود ۵۰۰۰ دلار هزینه داشت! و اینجا بود که استارت اولیهٔ ساخت یک سیستم‌عامل رایگان در ذهنش نقش بست.

لینوکس اپن‌سورس (متن‌باز) است؛ به عبارت دیگر هر کسی می‌تواند از این پروژه استفاده کند، سورس‌کد آن را مطالعه کند و کدهای آن را بسته به نیاز خود تغییر دهد (مادامی که سورس‌کد را به صورت آزاد با دیگران به اشتراک بگذارد). سورس‌کد در هر صورت آزاد است اما در برخی توزیع‌ها همچون Red Hat Enterprise Linux، توزیع و کدهای کامپایل شده هرگز رایگان نیست اما سورس‌کد اصلی کماکان در اختیار همگان قرار دارد.

کِرنِل لینوکس با الهام از سیستم‌‌عامل دیگری تحت عنوان MINIX شکل گرفت (MINUX یک سیستم‌عامل از ردهٔ سیستم‌عامل‌های مبتنی بر یونیکس بود که توسط Andrew S. Tanenbaum با زبان C طراحی شد و هدف از طراحی آن آموزش طراحی سیستم‌عامل بوده است. MINIX در‌ واقع از دو واژهٔ Mini و Unix گرفته شده است).

خود سیستم‌عامل UNIX هم در لابراتوار Bell توسط Kenneth Thompson و Dennis Ritchie در سال ۱۹۶۹ ابداع و در سال ۱۹۷۰ منتشر شد که بعدها به زبان برنامه‌نویسی C بازنویسی شد و این در حالی است که دسترسی‌پذیری و پرتابل بودن این سیستم‌عامل باعث شد که مرکز توجه شرکت‌ها و دیگر دولوپرها قرار گیرد.

در کِرنِل لینوکس از کامپایلر C پروژهٔ GNU و دیگر کامپوننت‌ها استفاده شده بود و امروزه هم بسیاری از توزیع‌های لینوکسی از کامپوننت‌های پروژهٔ GNU استفاده می‌کنند و باتوجه به اینکه کِرنِل لینوکس به نوعی وابسته به کامپوننت‌های پروژهٔ گنو بود، ریچارد استالمن تمام تلاش خود را به کار بست تا اصطلاح Linux که بر سر زبان‌ها افتاده بود را به GNU/Linux تغییر دهد چرا که در این صورت نقش پروژهٔ گنو در توسعهٔ کِرنِل لینوکس بیشتر هویدا می‌شد.

وجه تسمیهٔ لینوکس
لینوس توروالدز در ابتدا قصد داشت تا نام Freax را برای کِرنِل خود در نظر گیرد و زمانی که شروع به کدنویسی پروژه‌اش کرد، چیزی در حدود شش ماه هم در فولدری تحت عنوان Freax فایل‌های پروژه را ذخیره می‌کرد. برای سهولت کار چندین دولوپر روی پروژه، لینوس توروالدز فایل‌ها را روی یک سرور FTP آپلود کرد و شخصی به نام Ari Lemmke که در آن زمان مسئول سرور بود، فکر کرد که نام Freax خیلی مناسب نیست و بدون مشورت با لینوس توروالدز، نام پروژه روی سرور را به Linux تغییر داد و بعداً هم لینوس توروالدز مخالفتی با این نام از خود نشان نداد!

نشان تجاری لینوکس
Tux نام یک پنگوئن نمادین چاق و خوشحال به عنوان لوگوی کِرنِل لینوکس است و لینوس توروالدز دربارهٔ انتخاب یک پنگوئن به عنوان لوگوی لینوکس، ابزار کرده است که «پنگوئن‌ها را دوست دارد» و هنگامی که برای تعطیلات به کشور استرالیا رفته بود، در دیداری که از یک باغ‌وحش داشت، هنگام بازی یک پنگوئن دست وی را گاز گرفت و همین ایده‌ای شد تا از پنگوئن به عنوان نشان لینوکس استفاده کند.

علت نام‌گذاری این پنگوئن تحت عنوان Tux هم این است که برخی بر این باورند که Tux مخفف واژگان Torvalds Unix است (البته Tux مخفف Tuxedo است که یک کت‌وشلوار مردانهٔ رسمی است که در مجالش تشریفاتی پوشیده می‌شود).

ویژگی‌های لینوکس
اگرچه که کِرنِل لینوکس بسیاری از ویژگی‌هایش را از سیستم‌عامل یونیکس الهام گرفته است، اما دارای یکسری ویژگی‌های منحصر به خود است که عبارتند از:
- کامپوننت اصلی کِرنِل است که کاملاً مستقل از دیگر کامپوننت‌های سیستم‌عامل توسعه داده می‌شود (به عبارت دیگر، سیستم‌عامل لینوکس علاوه بر کِرنِل، از کامپوننت‌های بسیار دیگری -من‌جمله کامپوننت‌های پروژهٔ گنو- برای ساخت یک سیستم‌عامل کامل بهره می‌گیرد).
- کِرنِل لینوکس اپن‌سورس و رایگان است و تحت لیسانس GNU General Public License منتشر شده است.
- علاوه بر اینترفیس کامندلاین (CLI)، لینوکس می‌تواند از رابط گرافیکی کاربری (GUI) نیز برخوردار گردد.
- سازگاری با سخت‌افزارهای مختلف؛ از گوشی‌های همراه گرفته تا کامپیوترهای شخصی، سرورها و حتی اَبَرکامپیوترها.

توزیع‌های محبوب لینوکس
امروزه توزیع‌های مختلفی از لینوکس در اختیار علاقمندان قرار گرفته که برخی بیشتر برای کاربران عادی مناسب هستند (همچون اوبونتو) و برخی دیگر برای هکرها (کالی لینوکس) و برخی هم تخصصی برای سرور به کار گرفته می‌شوند. به طور کلی، مطرح‌ترین توزیع‌های لینوکس حال حاضر عبارتند از:
- Debian: توزیع دبیان والد یکسری از دیگر توزیع‌های محبوب لینوکس همچون Ubuntu است. توزیع‌های خانوادهٔ دبیان هم در حوزهٔ سرور و هم دسکتاپ، به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- Ubuntu: توزیعی است که توسط شرکت Canonical با شعار ثبات و سهولت استفاده به بازار عرضه شده است. از آنجا که توزیع اوبونتو سیستم عامل گنو/لینوکس بسیاری از پکیج (بسته‌های نرم‌افزاری) خود را از توزیع دبیان می‌گیرد، این توزیع به تعداد گسترده‌ای از نرم‌افزارهای کاربردی دسترسی دارد.
- RHEL: توزیع Red Hat Enterprise Linux توسط کمپانی ردهت طراحی شده و یک توزیع اینترپرایز (غیر رایگان) است اما سورس‌کد آن به صورت رایگان در دسترس علاقمندان قرار دارد.
- Fedora: فدورا اساساً کامیونیتی توسعه‌دهندگان نسبتاً زیادی دارا بوده و صرفاً یک شرکت مسئول توسعهٔ آن نیست. 
- CentOS: سِنت‌اواس توزیعی است که مناسب کسانی می‌باشد که خواهان یک سیستم‌عامل باثبات در حد سیستم‌عامل‌های اینترپرایز هستند اما تمایل دارند تا به چنین چیزی بدون هزینه کردن دست یابند.
- Fedora: فدورا توسط شرکت ردهت رهبری می‌شود اما توسعه‌دهندگانی از سراسر دنیا دارد. فدورا به نوآوری و استفاده از فناوری‌های جدید در حوزهٔ نرم‌افزارهای آزاد و اپن‌سورس معروف است.
- openSUSE: این توزیع توسط بنیاد SUSE Linux به بازار عرضه شده که یکی از اهداف اصلی آن ترغیب کاربران به استفاده از لینوکس در هر جایی است.
- Mint: مینت یک توزیع مبنتی بر اوبونتو است که با پکیج‌های نرم‌افزاری اوبونتو سازگاری کامل داشته و در طراحی این سیستم‌عامل سعی شده تا سادگی، سبکی و کاربرپسندی مبنا قرار داده شوند.
- Deeping: یک توزیع مبتنی بر دبیان است که در کشور چین طراحی شده که به منزلهٔ یک سیستم‌عامل لینوکسی کاربرپسند و زیبا نسبت به سایر توزیع‌ها است.
- elementary OS: این توزیع بر پایهٔ اوبونتو است که به عنوان یکی از زیباترین توزیع‌های لینوکسی شناخته می‌شود.
- Kali Linux: این توزیع که قبلاً تحت عنوان BackTrack شناخته می‌شد، یک توزیع مبتنی بر دبیان است که حاوی یکسری ابزارهای از پیش نصب شده برای تست‌های هک و امنیت است.

لازم به ذکر است که صدها توزیع مختلف از لینوکس تاکنون توسط کامیونیتی‌ها و شرکت‌های مختلف به بازار عرضه شده که هر کدام از آنها مصارف خاصی دارند اما در بالا صرفاً به تعدادی از مهم‌ترین آنها اشاره کردیم. برای آشنایی با لیستی کامل از توزیع‌های لینوکسی، می‌توانید به سایت DistroWatch مراجعه نمایید.

فرصت‌های شغلی مرتبط با لینوکس
امروزه دامنهٔ کاربرد لینوکس بسیار گسترده است به طوری که در حوزه‌های شبکه، سرور، اینترنت اشیاء و غیره کاربردهای فراوانی دارا است. به طور کلی،‌ برخی از مهم‌ترین فرصت‌های شغلی که نیازمند دانش لینوکس هستند عبارتند از:
- ادمین سیستم
- متخصص یونیکس
- مهندس شبکه 
- متخصص سرور
- متخصص دوآپس
- مهندس نرم‌افزار
- کارشناس پشتیبانی 
- دولوپر LAMP

شرکت‌های حامی لینوکس
امروزه شرکت‌های بزرگ بسیاری در توسعهٔ لینوکس نقش دارند که عمدتاً عضو Linux Foundation نیز می‌باشند که از آن جمله می‌توان به Dell ،IBM ،HP ،Red Hat ،SUSE ،Microsoft و غیره نام برد.

مؤسسات ایرانی برگزارکنندهٔ دوره‌های لینوکس
مراکز و مؤسسات بسیاری در ایران وجود دارند که دوره‌های مقدماتی و پیشرفتهٔ لینوکس را برگزار می‌کنند که برخی از آنها عبارتند از:
- آنیسا (خانهٔ لینوکس ایران): این مرکز نمایندهٔ مؤسسه LIP کانادا است که دوره‌های تخصصی لینوکس من‌جمله امنیت، مجازی‌سازی، سیستم‌های امبِدِد و غیره را برگزار می‌کند.
- ارژنگ: مؤسسه آموزش عالی آزاد ارژنگ (رمیس سابق) یکی از مراکز آموزشی دوره‌های تخصصی لینوکس است که علاوه بر برگزاری دوره‌های لینوکس، به برگزاری دوره‌های جونیپر، مجازی‌سازی، سیسکو، اچ‌پی و غیره نیز می‌پردازد.
- کندو: شرکت کندوی دانش پارسیان (کندو) یک از مراکز آموزش حضوری و غیرحضوری است که دوره‌هایی در زمینه‌های سیسکو، لینوکس، مجازی‌سازی و غیره برگزار می‌کند.
- کهکشان نور: موسسهٔ کهکشان نور یکی از مراکز آموزشی در حوزهٔ فناوری اطلاعات، ارتباطات و امنیت در ایران است. این مؤسسه برگزارکنندهٔ دوره‌های مایکروسافت، سیسکو، لینوکس، کامپتیا، اوراکل، امنیت و دور‌ه‌های استاندارها بین‌المللی می‌‌باشد.
- لایتک: لایتک به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های آموزشی دانشگاه شریف است که به برگزاری دوره‌های مختلفی من‌جمله دوره‌های تخصصی لینوکس می‌پردازد.
- نوران: یکی از حوزه‌های فعالیت شرکت نوران ارتباطات پایدار، آموزش است و لینوکس هم یکی از دوره‌های تخصصی تقویم آموزشی این مرکز است.

دوره‌های آنلاین لینوکس
علاقمندان به شرکت در دوره‌های آنلاین آموزش لینوکس، علاوه بر دورهٔ آنلاین و رایگان آموزش لینوکس در سکان آکادمی، می‌توانند به سایت‌های زیر نیز مراجعه نمایند:
- GoToClass: در این سایت، دورهٔ رایگان آموزش لینوکس به صورت ویدیویی توسط مدرس رسمی مؤسسهٔ LPI کانادا برگزار می‌گردد.
 - ItPro.ir: وب‌سایت آی‌تی پرو یکی از سایت‌های قدیمی در عرصهٔ آموزش آنلاین است که در این وب‌سایت دوره‌های مختلف تخصصی مرتبط با لینوکس را به صورت ویدیویی خواهید یافت.

کتاب‌هاب مرجع آموزش لینوکس
- The Linux Command Line: A Complete Introduction
- Linux Bible

مخاطبین این دوره چه کسانی هستند؟
گرچه سیستم‌عامل لینوکس -یا بهتر بگوییم گنو/لینوکس- به اندازهٔ سایر سیستم‌عامل‌های مطرحی همچون ویندوز و یا مک‌او‌اس در میان کاربران دسکتاپ طرفدار پیدا نکرده است، اما در عین‌ حال می‌بینیم که با عرضهٔ توزیع‌های کاربرپسندی از لینوکس در سال‌های اخیر همچون اوبونتو یا المنتری‌ او‌اس، طیف کاربران عادی این سیستم‌عامل روزبه‌روز بیشتر گشته است.

در همین راستا، دورهٔ آموزش لینوکس در سکان آکادمی تألیف گردیده تا فرایند ورود علاقمندانی که هیچ تجربه‌ای در زمینهٔ لینوکس ندارند به این اکوسیستم تسهیل گردد؛ دانشجویانی که تمایل داشته باشند بدانند لینوکس چیست، بنیاد لینوکس چه کارهایی انجام می‌دهد، منظور از توزیع‌های مختلف لینوکسی چه می‌باشد، چگونه از کامندلاین استفاده کنند و دیگر مباحث مربوطه، می‌توانند این دوره را بگذرانند.

هزینهٔ این دوره چقدر است؟
این دوره کاملاً رایگان و به‌ صورت آنلاین برگزار می‌گردد.

آیا این دوره پیش‌نیاز خاصی دارد؟
باتوجه به اینکه دورهٔ آموزش لینوکس در سکان آکادمی خود دوره‌ای مقدماتی است، لذا این دوره به گونه‌ای تألیف گردیده تا دانشجویان را از نیاز به مطالعهٔ سایر محتواهای آموزشی تا حد ممکن بی‌نیاز سازد.

پس از اتمام این دوره، چه دستاوردهای علمی به‌ دست خواهم آورد؟
کاربرانی که از سیستم‌عاملی همچون ویندوز قصد مهاجرت به گنو/لینوکس را داشته باشند و در این دورهٔ آنلاین شرکت کنند، در پایان دوره دیدی کلی نسبت به اکوسیستم لینوکس و تاریخچهٔ آن پیدا کرده، با بهترین توزیع‌های لینوکسی برای کاربران مبتدی آشنا شده، با نحوهٔ نصب یکی از توزیع‌ها روی سیستم خود آشنا شده، کار با کامندلاین را فرا گرفته و بسیاری مباحت دیگر به‌ طوری‌ که می‌توان گفت در پایان دوره بسیاری از کارهایی که کاربران لینوکس با آنها به‌صورت روزمره ممکن است سروکار داشته باشند را فرا خواهند گرفت.

آیا امکان بازنشر این دوره از طریق دیگر سایت‌ها وجود دارد؟
براساس قوانین سکان آکادمی، هرگونه بازنشر دوره‌های آموزشی این وب‌سایت برخلاف قوانین سکان آکادمی بوده، از لحاظ شرعی حرام و از لحاظ حقوقی قابل پیگرد قانونی است.