اگر بخواهیم لیستی از مهم‌ترین زبانهای برنامه‌نویسی ارائه دهیم، با ۲ گروه شاخص مواجه خواهیم شد؛ دستهٔ اول زبانهای برنامه‌نویسی که عمری نسبتاً طولانی دارند و تصمیم هم ندارند از بین بروند چرا که هنوز در زمینه‌های مربوط به خودشان حرف اول را می‌زنند. در مقابل دستهٔ اول، گروهی از زبانهای جدیدتری قرار دارند که مخترعان این زبان‌ها موفق شدهاند که قدرت، برتری و ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد زبان خود را به دنیای برنامه‌نویسان ثابت کنند. ما این‌جا در سکان آکادمی، لیستی از ۲۰ زبان برنامه‌نویسی پراهمیت و بانفوذ را با شما به اشتراک می‌گذاریم. این لیست هم شامل زبانهای برنامه‌نویسی پیر و هم زبانهای جوان می‌شود! با سکان‌آکادمی همراه باشید تا در مورد این زبان‌ها بیشتر بدانید!
۱. ALGOL
این زبان در سال ۱۹۵۸ ساخته شد. ALGOL از به‌هم پیوستن سه حرف اول ALGorithmic و حرف اول Language بوجود آمده است. در‌واقع اقدام برای ساخت این زبان جزو تلاش‌های اولیه‌ای بود که بتوان یک زبان برنامه‌نویسی را بر روی ماشین‌های مختلف اجرا و استفاده کرد. این روزها، استفاده از ALGOL به حداقل ممکن رسیده است، با این حال می‌توان گفت ریشهٔ بسیاری از زبانهای برنامه‌نویسی بزرگ به این زبان برمی‌گردد.
۲. COBOL
COBOL مخفف شدهٔ عبارت Common Business-Oriented Language است. این زبان که در سال ۱۹۵۹ بوجود آمد، یکی از پرکاربردترین زبان‌ها در سیستم تجارت‌های کلان و عظیم مثل بانک‌ها و بیمه‌ها است. حتی امروزه شاهد آن هستیم که این زبان در ادارات دولتی و حتی نیروگاه‌های هسته‌ای در حال استفاده است. با این تفاسیر، کوبول هنوز در حال توسعه است و روند رو به رشد خود را حفظ کرده است.
۳. FORTRAN
نام این زبان برنامه‌نویسی از ترکیب دو کلمهٔ FORmula و TRANslator بوجود آمده است. این زبان که در سال ۱۹۵۷ میلادی بوجود آمد، اولین زبان برنامه‌نویسی سطح بالا و همه منظوره بود که برای محاسبات سنگین علمی استفاده می‌شده است. FORTRAN حتی امروزه جایگاه و ارزش خود را در بین فیزیکدانان، مهندسان و جوامع علمی همچنان حفظ کرده است.
۴. Ada
علت این‌که این زبان Ada نامگذاری شده است، به خاطر گرامی‌داشت و قدردانی از زحمات دانشمند بزرگ و نخستین برنامه نویس تاریخ Ada Lovelace بوده است (برای آشنایی بیشتر با اولین برنامه‌نویس دنیا، به مقالهٔ همه چیز دربارهٔ اولین برنامه‌نویس جهان، آدا لاولیس مراجعه نمایید.) Ada یک زبان برنامه‌نویسی شئ‌گرا است که در‌واقع گسترش یافته و تأثیر گرفته از زبان‌هایی مثل پاسکال است. این زبان از سال ۱۹۸۰ تاکنون توسط وزارت دفاع آمریکا (USDOD) توسعه داده می‌شود.
این زبان کاربرد‌های گستردهای در ارتش و مکان‌های نظامی، کنترل موشک‌ها و کنترل ترافیک هوایی دارد و علت کاربردی به این وسعت، به دلیل قدرتمند بودن و استفاده اصطلاحا Strong Type (نوع‌گذاری قوی) در این زبان برنامه‌نویسی است.
۵. PL/1
این زبان در سال ۱۹۶۴ خلق شد اما در سال ۱۹۶۹ به دنیا معرفی شد، جالب است بدانید PL/1 مخفف Programming Language One است. PL/1 توسط IBM در آزمایشگاه هارسلی انگلستان اختراع شد اما این زبان بعد از گذشت ۶ سال از اختراعش -یعنی در سال ۱۹۷۰- محبوبیت و طرفداران خود را به طرز چشم‌گیری از دست داد! این زبان همچنان در شرکت IBM برای System/360 در حال استفاده است.
۶. Pascal
این زبان در سال ۱۹۶۸ توسط دانشمند سوئیسی به‌نام نیکلاس ویرت اختراع شد و به پاس افتخار دانشمند و ریاضی‌دان بزرگ Pascal Blaise به‌نام Pascal نامگذاری شد و در سال ۱۹۹۰ به دوران اوج یک زبان برنامه‌نویسی رسید که به طور گستردهای در آن سال‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت! پاسکال را می‌توان فرزند محبوب و ارشد ALGOL نامید، که برای ساده‌تر کردن پدر خود (ALGOL) متولد شده بود!
پاسکال هنوز به عنوان یک زبان برنامه‌نویسی شئ‌گرا و نسبتاً ساده در بسیاری از دانشگاه‌ها تدریس می‌شود اما به دلیل نداشتن بسیاری از ویژگی‌های مورد نیاز مراکز صنعتی و تجاری، در حوزهٔ صنعت به موفقیت چندانی نرسید.
۷. LISP
این زبان در سال ۱۹۵۸ توسط جان مک کارتی اختراع شد. LISP مخفف شدهٔ عبارت LISt Processing است. این زبان بعد از FORTRAN، پیرترین زبان سطح بالا است که همچنان در زمینه‌های مختلفی مثل هوش‌مصنوعی کاربرد دارد.
۸. C
این زبان در سال ۱۹۷۲ توسط دنیس ریچی در آزمایشگاه‌های بل ساخته شد! C یکی از قدرتمندترین و تأثیرگذارترین زبان‌ها در طول تاریخ برنامه‌نویسی است (برای آشنایی با نحوهٔ نامگذاری این زبان، به مقالهٔ آیا می دانستید وجه تسمیهٔ زبان برنامه‌نویسی C چیست؟ مراجعه نمایید.) این زبان برنامه‌نویسی بیشتر به‌خاطر قدرت و سرعتش برای دسترسی به لایه‌های پایین‌تر سیستم (زبان ماشین) شناخته می‌شود. می‌توانیم C را مادر بسیاری از زبانهای جدیدتر مثل آبجکتیو-سی، سی‌شارپ، جاوا، پی‌اچ‌پی و غیره بدانیم، که ریشهٔ تمام این زبان‌ها به C بازمیگردد.
همچنین این زبان برای نوشتن قسمت عمده‌ای از یونیکس، ویندوز و سیستم عامل گنو/لینوکس به کار گرفته شده است. با این تفاسیر، می‌توان گفت که این زبان نقش بسزایی در پیش‌برد دنیای فناوری داشته است (توصیه می‌کنیم به مقالهٔ اگر زبان برنامه‌نویسی C نبود، چه بلایی سر دنیای نرم‌‌افزار می‌آمد! که پیرامون اهمیت این زبان در عصر فناوری اطلاعات است مراجعه نمایید.)
۹. ++C
++C یک زبان همه منظوره و شئ‌گرا است که بین سال‌‌های ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۳ در آزمایشگاه‌های بل توسط بی‌یارنه استراس تروپ خلق شد. در واقع با ظهور مفهوم شئگرایی در آن سال‌ها، تصمیم گرفته شد این ویژگی به زبان C اضافه شود که نتیجهٔ آن تولد زبان ++C است که علاوه بر خاصیت شئگرایی، امکانات جدید دیگری نیز معرفی کرد. تعداد بسیاری زیادی از نرم‌افزارها مثل بازی‌ها، نرم‌افزار‌های اداری (Office Suite)، ویدئو پلیر‌ها و حتی بعضی از سیستم عامل‌‌ها با این زبان نوشته شدهاند. جالب است بدانید ++C یک زبان سطح میانی است و نه سطح پایین، چون قابلیت زبانهای سطح بالا و پایین را به صورت هم‌زمان باهم دارد.
با این حال، برخی از افراد مطرح در صنعت برنامه‌نویسی همچون لینوس توروالدز -خالق لینوکس- خیلی تمایلی به استفاده از این زبان ندارند (برای آگاهی بیشتر در این زمینه، به مقالهٔ چرا لینوس توروالدز فکر می کند زبان برنامه‌نویسی ++C به درد نمی‌خورد؟ مراجعه نمایید.)
۱۰. Java
در سال ۱۹۹۵ جاوا توسط جیمز گاسلینگ در شرکت سان مایکروسیستمز قدم به دنیای بزرگ برنامه‌نویسی گذاشت. جاوا از زبانهای C و ++C تأثیر گرفته است اما خاصیت شئگرایی را مثل ++C در خود حفظ کرده است و همچنین سادگی و کارایی بسیار بالایی برای کاربران خود به ارمغان آورده است (بخش قابل‌توجهی از اپ‌های اندرویدی با این زبان نوشته می‌شوند.)
جاوا همچنان به قدرت بخشیدن به میلیون‌ها اپلیکیشن سمت سرور وب نیز به صورت مصمم ادامه می‌دهد. بنابراین با این ویژگی‌ها، تعجبی ندارد که در چندسال اخیر جاوا به یکی از محبوب‌ترین زبانهای برنامه‌نویسی تبدیل شده باشد.
۱۱. JavaScript
در سال ۱۹۹۵ برندان آیش وقتی که در شرکت نت‌اسکیپ مشغول به کار بود، جاوااسکریپت را به دنیای برنامه‌نویسان وب عرضه کرد! این زبان که این روزها در برخی رنکینگ‌ها محبوب‌ترین زبانهای برنامه‌نویسی، رتبهٔ اول را به خود اختصاص داده است، بیشتر به عنوان زبان وب شناخته می‌شود که از ویژگی‌های آن می‌توان به شئگرایی، پویایی (Dynamic) و سطح بالا بودن اشاره کرد.
جاوااسکریپت، اچ‌تی‌ام‌ال و سی‌اس‌اس مثل زنجیر‌های به‌هم وصل شده‌ای هستند که برای تولید اپ‌های تحت وب (سمت کاربر) به‌کار گرفته می‌شوند. از فریمورک‌های مشهور این زبان می‌توان به جی‌کوئری و آنگولار جی‌اس اشاره کرد و این در حالی است که این زبان توسط همهٔ مرورگرهای جدید پشتیبانی می‌شود.
۱۲. #C
#C که سی‌شارپ (C Sharp) خوانده می‌شود، در سال ۲۰۰۰ توسط مایکروسافت ساخته شد. سی‌شارپ یک زبان سطح بالا و شئ‌گرا است که در بستر فریمورک Net. طراحی و ساخته شده است. این زبان در طیف وسیعی از اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارها کاربرد دارد که هدف بیشتر آن‌ها محیط سیستم عامل ویندوز است (بدون اغراق، می‌توان گفت که سی‌شارپ پاسخی درخور از طرف مایکروسافت برای مقابله با زبان جاوا بود به طوری که سینتکس این زبان به طرز قابل‌توجهی، شبیه به زبان جاوا است!)
۱۳. SCALA
این زبان در سال ۲۰۰۴ توسط پروفسور مارتین اودرسکی اختراع شد، در حقیقت اسکالا را می‌توان برطرف کنندهٔ نقص‌ها و ایرادات گرفته شده از جاوا دانست! اسکالا از ترکیب دو کلمهٔ SCAlable و LAnguage بوجود آمده که به معنی زبان مقیاس‌پذیر است.
این زبان شئ‌گرا و همه منظوره، تأکید بسیاری بر فانکشنال بودن و جنبه‌های استاتیکی دارد. اسکالا تلفیقی از زبانهای شئ‌گرا مثل روبی و جاوا و زبانهای فانکشنال Haskell است. جالب است بدانید که سازندهٔ زبان برنامه‌نویسی Groovy، اسکالا را ادامه دهنده و جایگزین احتمالی جاوا در آینده دانسته است!
۱۴. Python
پایتون ۲۶ سال پیش، یعنی در سال ۱۹۹۱ توسط خودو فان روسوم در هلند پا به دنیای برنامه‌نویسی گذاشت! پایتون با هدف کوتاه‌نویسی، خوانایی کدها و بازدهی و کارآمدی بالا طراحی شد. پایتون یکی از محبوب‌ترین زبانهای برنامه‌نویسی است که امکان هرچه جمع‌وجورتر نوشتن کدها را به شما می‌دهد!
گول ظاهر سادهٔ این زبان را نخورید، چراکه این زبان یکی از قدرتمندترین زبانهای اسکریپتی است که شرکت‌های غولی همچون گوگل، ناسا و اینستاگرام به طور گستردهای از آن استفاده می‌کنند. در یک کلام می‌توان گفت که پایتون در همهٔ زمینه‌ها کاربرد دارد!
۱۵. SQL
SQL یا Structured Query Language، توسط دونالد چامبرلین و ریموند بویس ساخته شد. این زبان در اصل بر پایهٔ رابط حساب تاپل و رابطی جبری است. این زبان با هدفی خاص و برای کارهای ویژه و محدود طراحی شده است که به عنوان مثال، می‌توان به سیستم‌های مدیریت دیتابیس همچون MySQL اشاره کرد.
۱۶. Ruby
روبی یک زبان برنامه‌نویسی پویا، شئ‌گرا و همه‌منظوره است که در سال ۱۹۹۰ توسط Yukihiro Matsumoto در ژاپن طراحی شد! روبی بسیاری از ویژگی‌های خود را از زبانهای پرل، آدا، ایفل و لیسپ گرفته است. روبی دارای مدیریت خودکار حافظه است و از پارادایم‌های مختلف برنامه‌نویسی مثل برنامه‌نویسی فانکشنال و شئ‌گرا پشتیبانی می‌کند.
روبی به‌همراه فریمورک محبوب خود Ruby On Rails، امکان ساخت اپلیکیشن‌های تحت وب را بسیار آسان کرده است که می‌توانید با یادگیری آن‌ها از این ویژگی‌ها لذت ببرید (یکی از برنامه‌نویسان حرفه‌ای این زبان در ایران، آقای سمیر رحمانی است که برای آشنایی بیشتر با ایشان، می‌توانید به پادکست مصاحبه با سمیر رحمانی برنامه‌نویس ارشد و فعال جامعهٔ متن‌باز در سکان آکادمی گوش دهید.)
۱۷. PHP
PHP در سال ۱۹۹۹ توسط راسموس لردورف طراحی شد. PHP در ابتدا مخفف عبارت Personal Home Page بود که به معنی «صفحهٔ خانگی شخصی» است، اما با افزوده شدن یکسری ویژگی‌ها به این زبان، تغییر نام داد به‌طوری‌که P اول به همان Personal Home Page بازمیگردد و HP آن به اصطلاحات Hypertext Preprocessor که به معنی «پیش‌پردازندهٔ ابرمتن» است برمی‌گردد.
طیف گستردهای از برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان وب برای کارهای سمت سرور وبسایت‌ها، از این زبان برنامه‌نویسی استفاده می‌کنند؛ همچنینPHP به عنوان اساس و پایهٔ CMSهای مطرحی همچون دروپال، وردپرس و جوملا شناخته می‌شود که با در نظر گرفتن این موضوع، می‌توان گفت که بیش از ۵۰٪ وبسایت‌های دنیا با این زبان نوشته شدهاند که از جملهٔ مهم‌ترین آن‌ها، می‌توان به ویکیپدیا اشاره کرد و این در حالی است که نسخه‌ٔ ابتدای شبکهٔ اجتماعی فیسبوک نیز با این زبان نوشته شده بود اما در طول زمان، توسعه‌دهندگان این شبکهٔ اجتماعی زبان اختصاصی خود تحت عنوان Hack -که برپایهٔ PHP است- را توسعه داده و از آن استفاده کردند (جهت آشنایی بیشتر با زبان هک، به مقالهٔ ابداع زبان هک توسط فیسبوک مراجعه نمایید.)
۱۸. R
وقتی حرف از محاسبات آماری، استخراج اطلاعات، داده‌ها و تجزیه و تحلیل داده‌های ریاضیاتی می‌شود، بدون شک R به عنوان شاخص‌ترین و محبوب‌ترین زبان برنامه‌نویسی در این موضاعات مطرح خواهد شد. این زبان در سال ۱۹۹۳ توسط راس ایهاکا و رابرت جنتملن طراحی شد.
۱۹. Go
Go یا Golang در سال ۲۰۰۹ توسط دو نفر از کارمندان غول فناوری دنیا -گوگل- اختراع شد؛ این زبان کاربرد وسیعی در مدیریت بک‌اند سرورهای گوگل و اپلیکیشن‌های تحت شبکه دارد و در حال حاضر در چند سامانهٔ اجرائی گوگل استفاده می‌شود. از هدف‌های ایجاد این زبان می‌توان به زمان تفسیر و کامپایل کوتاه و آسانی زبانهای برنامه‌نویسی دینامیک اشاره کرد.
همچنین Go امکان خلق کردن ابزارهای خودکار را به طرز جذابی برای توسعه‌دهندگان به ارمغان می‌آورد. Go یکی از پیروان شعار معروف یونیکسی‌ها است که می‌گوید: Do One Thing, And Do It Well با این مضمون که «یک‌بار چیزی رو انجام بده ولی اون رو به بهترین شکل ممکن انجام بده» است.
۲۰. Swift
سوئیفت در سال ۲۰۱۴ معرفی شد و این زبان همواره توسط اپل توسعه داده خواهد شد. در حقیقت سوئیفت به عنوان جایگزین Objective-C معرفی شده تا برنامه‌نویسان لذت بیشتری از برنامه‌نویسی با این زبان ببرند! این زبان در چند سال اخیر بیشترین و سریع‌ترین میزان رشد را میان تمام زبانهای برنامه‌نویسی داشته است به طوری‌که میزان رشد این زبان در سال ۲۰۱۶ معادل ۲۶۲٪ بود! تمرکز سوئیفت بر روی ساخت اپلیکیشن‌های مختلف برای پلتفرم‌های اختصای اپل همچون iOS، macOS watchOS، tvOS است.
کلام آخر!
طبیعی است که امکان لیست کردن تمام زبانهای برنامه‌نویسی تاریخ در این لیست وجود نداشت اما سعی کردیم که مطرح‌ترین آن‌ها را به انضمام تاریخچه‌ای کوتاه ارائه دهیم؛ اما اگر یک زبان برنامه‌نویسی که به اهمیت این ۲۰ زبان است می‌شناسید که ما از قلم انداخته‌ایم، حتماً در کامنت‌ها آن را اعلام کنید.
علاوه بر این، اگر با هر یک از زبانهای فوق‌الذکر کد می‌زنید، می‌توانید تجربیات خود از کار کردن با آن زبان و دلایل انتخاب خود را ذکر کرده تا برنامه‌نویسان تازه‌کاری که در بر سر چندراهی انتخاب یک زبان برنامه‌نویسی هستند، بتوانند با دید بازتری دست به انتخاب یک زبان اصلی بزنند.
