در مقاله‌ی سیزدهم از مجموعه مقالات مدیریت محصول با بعضی از پرکاربردترین روش‌های مورد استفاده در فاز پروتوتایپ آشنا شدیم. در این مقاله فاز اعتبارسنجی و بعضی از روش‌های مورد استفاده در این فاز را معرفی می‌کنیم.
فاز اعتبارسنجی
اعتبار سنجی بخش بسیار مهمی از فرآیند اسپرینت طراحی است. در این فاز ما می‌توانیم ایده‌های خود را آزمایش کنیم و بدون اینکه نیازی به سرمایه‌گذاری در ساخت کامل ایده باشد، از طریق صحبت مستقیم با کاربران هدف درباره‌ی پروتوتایپ و ایده‌های به کار رفته در آن، بازخورد بگیریم. در این مرحله، نمونه اولیه خود را آماده کرده و از کاربر می‌خواهیم با آن کار کند. در اینجا ما شاهد تعامل کاربران واقعی با ایده‌هایی هستیم که حالا تبدیل به محصول شده، در این فاز هدف اصلی ما باید شنیدن بازخورد مستقیم از مخاطبان هدف باشد.
بررسی طراحی و عملکرد نمونه‌ی اولیه تأثیر قابل توجهی در فرایندهای بعدی پروژه دارد و به ارزیابی راه حل‌های فعلی و شناسایی مراحل بعدی کمک می‌کند. بنابراین، نتایج هر اسپرینت باید از نظر طراحی کلی محصول و استراتژی توسعه در نظر گرفته شود.
اگر به طور خلاصه بخواهیم بگوییم در این فاز چه اتفاقاتی می‌افتد، سه مرحله را باید در نظر بگیریم:
- شروع: کاربران واقعی نمونه‌ی اولیه را آزمایش کرده و بازخورد می‌دهند. این اطلاعات مسائل مختلفی را در طراحی محصول مشخص کرده و در مسیر بهبود و رشد محصول به اعضای تیم کمک می‌کند.
- میانه: همه‌ی اعضای تیم باید در جلسه‌ی اعتبارسنجی شرکت کنند. هدف این است که آنچه را از بازخورد کاربران آموختیم، به تصویر کشیده و در بهبود محصول به کار بگیریم.
- پایان: با پایان یافتن مراحل طراحی اسپرینت، تیم ما دقیقاً می‌داند که برای نهایی کردن راه‌حل چه گام‌هایی را باید بردارد و در آینده چه مسائلی را در نظر بگیرد.
در ادامه بعضی از روش‌های مورد استفاده در فاز اعتبارسنجی را به اختصار با هم بررسی می‌کنیم.
مطالعه کاربردپذیری (Usability Study)
مطالعه یا تست کاربردپذیری یکی از روش‌های اسپرینت طراحی است که برای شناسایی هرگونه مشکل در کاربردپذیری و تعیین میزان رضایت کاربر از نمونه‌ی اولیه‌ی محصول مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش شامل مشاهده‌ی تلاش کاربر برای تکمیل یک وظیفه یا مجموعه‌ای از وظایف در حین استفاده از محصول است. به طور معمول، سناریوهای مختلفی به کاربر ارائه و از او خواسته می‌شود که در حالی که کارهای خواسته شده را انجام می‌دهد، با صدای بلند فکر کند.
سوالاتی که این روش می‌تواند به آنها پاسخ دهد:
- آیا رابط کاربری اطلاعات کافی برای شروع یک کار خاص را به کاربر ارائه می‌دهد؟
- کاربران چگونه وظایف خود را در یک رابط کاربری جدید انجام می‌دهند؟
- آیا المان‌های در مسیر کاربر قابل کشف هستند؟
برای پیاده‌سازی این روش باید به نکات زیر توجه کنیم:
- لازم است تست کاربردپذیری را با حداقل 5 شرکت کننده انجام دهیم.
- گوگل پیشنهاد می‌کند که از یک ترتیب آزمایشگاهی استفاده شود، یعنی یک اتاق برای مصاحبه و یک اتاق جداگانه برای ناظران در نظر بگیریم، اما اگر این امکان وجود ندارد، باید سعی کنیم به بهترین شکل ممکن رفتار کاربر را مستندسازی کنیم، مثلا از رفتار کاربر یا صفحه‌ی مانیتور او فیلم بگیریم.
- شرکت‌کنندگان را معرفی کرده و پارامترهای مصاحبه را تعیین کنیم. می‌توانیم از NDA یا نوعی توافق برای محافظت از اطلاعات شخصی استفاده کنیم.
- نحوه‌ی مستندسازی آزمون را مشخص کنیم. اگر تصمیم به ضبط جلسه داریم، حتماً از شرکت کنندگان اجازه بگیریم.
- این فرایند باید در محدوده‌ی زمانی بین 30 تا 45 دقیقه انجام شود.
بررسی شناختی (Cognitive Walkthroughs)
بررسی شناختی یا (CW) روشی در اسپرینت طراحی است که بررسی کاربردپذیری را با تاکید بر متداول‌ترین وظایف انجام شده توسط کاربران جدید انجام می‌دهد. در یک CW، قابلیت کاربردپذیری محصول را در انجام انواع وظایف، با استفاده از دو سوال اصلی زیر ارزیابی می‌کنیم:
- آیا کاربر می داند در این مرحله چه کاری انجام دهد؟
- اگر کاربر کار درست را انجام دهد، آیا می داند که کار درست را انجام داده است و آیا به سمت هدف خود پیشرفت می کند؟
هدف از این روش این است که محصول را در سطح وظایف، به جای کلی نگری با جزئیات ارزیابی کنیم. مثلا بررسی کنیم آیا کاربران می توانند جزییات مهم نحوه‌ی تکمیل یک وظیفه را تشخیص بدهند؟
برای اجرای این روش باید وظایف مورد مطالعه و سطح جزئیات آن را انتخاب کنیم و بر اساس آن زمان مورد نیاز را در نظر بگیریم. سطح جزئیات به ویژگی‌های محصول و سؤالات مطالعه بستگی دارد.
فهرستی از تمام وظایفی که باید تکمیل شود، درست کرده و در صورت انحراف شرکت‌کنندگان از مسیر مورد نظر، آنها را برای ادامه‌ی کار هدایت می‌کنیم.
اعضای تیم را به این جلسه دعوت کرده و مراحل را در یک محیط گروهی انجام می‌دهیم. مصاحبه‌کننده باید دو سوال اصلی را، در حین و بعد از انجام هر وظیفه بپرسد. اگر مشکلی پیدا شد، آن را یادداشت کند و این روند را تا زمانی که هر کار با جزئیاتی که در ابتدا تعیین کردیم تکمیل شود، ادامه دهد.
جلسه‌ی ارائه به ذی‌نفعان کلیدی و تیم فنی
برای گرفتن تأیید خرید نمونه‌ی اولیه از طرف ذی‌نفعان کلیدی و گرفتن تایید تیم فنی در رابطه با قابلیت پیاده‌سازی فنی محصول طراحی شده، لازم است دو جلسه‌ی مجزا برای ذی‌نفعان و تیم فنی برگزار شود. همان‌طور که در مقالات قبل اشاره کردیم برای تیم طراحی محصول، تیم کسب و کار، تیم فنی و ذی‌نفعان کلیدی بهتر است که در همه یا بعضی از جلسات اسپرینت طراحی شرکت کنند و فرایند طراحی محصول با درنظر گرفتن ابعاد مختلف کار و براساس توافق جمعی انجام شود تا بعد از طراحی محصول فرایند پیچیده نشود و نیازی به تکرار کل اسپرینت نباشد. اگر این امکان وجود نداشت لازم است طی جلسه‌ای، پروتوتایپ محصول و بازخورد کاربران را در مورد نمونه‌ی اولیه یا مفاهیم اولیه ارائه دهیم و درباره‌ی دیدگاه آنها در رابطه با پروتوتایپ و فیدبک کاربران بحث و تبادل نظر کنیم. نتایج این جلسه ممکن است باعث تغییراتی در طرح محصول شود.
نتیجه‌گیری اسپرینت: جمع‌بندی و مراحل بعدی
پس از اتمام جلسات اعتبارسنجی، تیم را دوباره گرد هم می‌آوریم تا یافته‌های خود را بررسی کنیم. یک گزارش بصری از جلسات اعتبار سنجی تهیه کرده و نتایج بدست آمده را در سندی جمع‌آوری می‌کنیم. نکته مهم این است که برای درک آموخته‌ها و بحث در مورد مراحل بعدی پروژه، یافته ها را با هم مرور کنیم. هر اسپرینت طراحی باید آموخته‌های عملی داشته باشد که بتواند در دور بعدی توسعه‌ی محصول فرایند را بهبود دهد.
در پایان اسپرینت طراحی، ما لزوما به یک محصول تمام و کمال نمی‌رسیم و ممکن است بخشی از اسپرینت و یا حتی کل اسپرینت را تکرار کنیم، اما این به معنای شکست اسپرینت نیست و تمام نتایج حاصل از آن مبنای ما برای بهبود و توسعه‌ی محصول در آینده است. به طور کلی یک اسپرینت طراحی می‌تواند نتایج زیر را داشته باشد:
یک شکست کارآمد
نمونه‌ی اولیه به نتیجه نرسیده، اما چیزی (یا چیزهای زیادی) یاد گرفتیم و تیم خود را چهار تا شش ماه از کار ساختن محصول اشتباه نجات دادیم.
موفقیت ناقص
بعضی از ایده‌ها بخشی از نیازهای کاربر را برآورده می‌کند، نه همه‌ی آنها را. ما به شناخت بهتری از کاربر و محصول رسیدیم و می توانیم برای بهبود محصول، اسپرینت را تکرار و محصول را دوباره تست کنیم.
یک پیروزی حماسی
این مفهوم یا پروتوتایپ نیاز کاربر را کاملا برآورده کرده، کاربران می‌توانستند وظایف را به راحتی انجام دهند و با تمام ویژگی‌هایی که ترسیم کردیم درگیر شوند. برای پیاده‌سازی محصول آماده‌ایم!
بستن اسپرینت
تیم ما واقعاً سخت کار کرده، طیف گسترده‌ای از ایده ها را تولید کرده و از کاربران خود یاد گرفته است. اسکرام مستر باید از تمام این تلاش‌ها و آموخته‌ها قدرشناسی و تجلیل کند. در اینجا می‌توانیم از افراد بخواهیم تجربیات و آموخته‌های خود را به اشتراک بگذارند. در اینجا اسپرینت ما به پایان می‌رسد و ما با توجه به نتایج بدست آمده از آن برای مسیر توسعه‌ی محصول در آینده برنامه‌ریزی می‌کنیم.
