🔊 حقوق تجارت و کسب و کار - شخصیت های حقوقی استارتاپ‌ها

سلام. من فاطمه پاکدل هستم؛  وکیل دادگستری و مشاور حقوقی استارتاپ پلاک نود و هشت. توی پادکست قبلی در خصوص اهم قوانین حاکم بر استارتاپ‌ها با هم صحبت کردیم. در انتهای پادکست قبلی عرض کردم که هر استارتاپ بهتره که در قالب یک شرکت به عنوان یک شخصیت حقوقی مستقل به ثبت برسه. در این پادکست می‌خوام در مورد انواع شخصیت‌های حقوقی با هم صحبت کنیم و در نهایت به این نتیجه برسیم که کدوم شخصیت حقوقی برای استارتاپ‌ها مناسب‌تر هستند.

همونطورکه صحبت شد، هر استارتاپ در نهایت باید به منظور پیشبرد بهتر منافع خودش و حفظ حقوق سهامداران و هم بنیانگذارانش در قالب شرکت و به صورتیک حقوقی مستقل به ثبت برسه. اما سوال اینجاست که کدوم شخصیت حقوقی برای استارتاپ‌ها مناسب هستند.

 در یک تقسیم‌بندی کلی و حقوقی اگر بخوایم شرکت ها رو تقسیم‌بندی کنیم؛ شرکت‌ها به دو دسته‌ی شرکت‌های اشخاص و شرکت‌های سرمایه تقسیم میشن. همچنین به صورت محصور، شرکت ها در ماده‌ی بیست قانون تجارت شمرده شدن. طبق ماده‌ی بیست قانون تجارت ما هفت نوع شرکت داریم. شرکت سهامی (که باز خودش به دو نوع شرکت سهامی خاص و سهامی عام تقسیم میشه)، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط غیر سهامی، شرکت مختلط سهامی، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف.

همونطور که عرض کردم شرکت‌های مذکور به دو دسته‌ی شرکت‌های اشخاص و شرکت‌های سرمایه تقسیم میشن. شرکت‌های اشخاص شرکت‌هایی هستند که شخصیت اعضا در اون‌ها انقدر اهمیت داره که به گونه‌ای افراد و طرح‌های معامله اون شرکت رو با شخصیت سهامداران اون می‌شناسد. در شرکت‌های اشخاص، شرکا بدون محدودیت، ضامن بدهی‌های شرکت هستند. به این صورت که اگر در یک شرکت پنج شریک وجود داشته باشه، طلبکاران می‌تونن برای مطالبه‌ی طلب خودشون بعد از اعلام ورشکستگی شرکت بدون هیچ محدودیتی برای مطالبه طلبشون به هر یک از شرکا میخوان مراجعه بکنن و تمامی میزان طلبشو بدون توجه به اینکه سهام اون شریک در شرکت چقدر بوده از اون شخص مطالبه بکنن. در مقابل شرکتهای اشخاص شرکت‌های سرمایه قرار داره. شرکت‌های سرمایه شرکت‌هایی هستند که شرکا مسئولیتی در قبال دیون شرکت ندارند. بدهی‌های شرکت از محل دارایی اون پرداخت میشه و در صورت عدم کفایت سرمایه و دارایی شرکت، مسولیتی متوجه شرکا نیست. مسئولیت شرکا فقط به میزان سرمایه‌ای هستش که در شرکت گذاشتن و سهامی که در اون شرکت دارن. شرکت با مسئولیت محدود، شرکت سهامی عام و خاص؛ شرکت‌هایی هستند که در دسته ی شرکت‌های سرمایه قرار می‌گیرند. و شرکت نسبی و شرکت تضامنی، شرکتهای اشخاص هستند. شرکت‌های مختلط سهامی و مختلط غیر سهامی هم شرکت‌هایی هستند با ماهیت دوگانه. یعنی برخی از شرکا در این شرکت‌ها محدودیت مسئولیت ندارن و در مقابل شرکایی هم وجود دارند که مسئولیت اون‌ها محدود به میزان سهامشون هست.

اگه بخوایم یک تعریف کلی از هر یک از شرکت‌هایی که نام بردیم ارائه بدیم؛ باید بگیم که شرکت سهامی، شرکت‌هایی هستند که اون سرمایشون به سهام تقسیم میشه و هر یک از شرکا دارای میزانی سهم هستند. قوانین خاصی بهشون حاکمه و به دو دسته شرکت‌های سهامی عام و سهامی خاص تقسیم میشن. شرکت‌های سهامی خاص شرکت‌هایی هستند که تعداد شرکای اون محدوده تر هستند و سرمایه رو همه‌ی شرکا تامین کردن. اما شرکت‌های سهامی عام شرکت‌هایی هستند که قابلت پذیره‌نویسی دارن و می‌تونن بخشی از سرمایه خودشون رو از طریق سرمایه‌گذاری مردم و به صورت پذیره‌نویسی تامین کنند. شرکت‌های سهامی عام می‌تونن در بورس ثبت‌نام کنن و در بورس سهام خودشون رو بفروشن اما شرکت‌های سهامی خاص این توانایی رو ندارن. شرکت با مسئولیت محدود، شرکتی هستش که میزان مسئولیت شرکا محدود به میزان سهام اون‌هاست. شرکت‌های تضامنی شرکت‌هایی هستند که هیچ قید و شرطی برای مسئولیت شرکا وجودن نداره و اگر بین خودشون حتی قراری گذاشته باشن در مقابل طلبکاران و اشخاص ثالث قابل استناد نیست. شرکت‌های مختلط سهامی و غیر سهامی شرکت‌هایی هستند که دو دسته شریک دارن. یک دسته شرکایی هستند که مسئولیت محدود دارند و دسته‌ای دیگر شرکای هستند که مسئولیت محدودی ندارن. شرکت نسبی مثل شرکت تضامنی هستش و از این حیث که شرکا مسئولیتشون در مقابل طلبکاران محدود به میزان سهامشون نیست مانند شرکت نسبی هستند. اما از یک طرف که میزان مسئولیتشون بسته به درصد همکارشون در شرکت داشت، درصد سهامشون باز شبیه شرکت‌هایی با مسئولیت محدود هستند. بدین صورت که اگر سه شریک در شرکت نسبی وجود داره و یکی از اون‌ها شصت درصد سرمایه رو داره، دیگری بیست درصد سهم و شخص سوم بیست درصد؛ پس از انحلال شرکت در صورتی که دارایی‌های شرکت کفاف نده برای بدهی‌های شرکت؛ شخص الف شصت درصد در مقابل بدهی های شرکت مسئولیت داره، شخص ب و جیم در مقابل بیست درصد بدهی‌ها مسئولیت دارند.

 در پادکست قبلی عرض کردم خدمتتون شرکت‌هایی که استارتاپ هستن و استارتاپ‌هایی که در قالب شرکت به ثبت میرسن؛ به لحاظ اینکه تازه شروع به کار کردن و کسب و کارهای نوپا محسوب میشن، ریسک‌های اقتصادی زیادی دارند. تضمینی برای اینکه به اهداف خودشون (اهداف بلند مدتشون) برسه نیست و احتمال اینکه دیون زیادی داشته باشند زیاده. با توجه به ریسکی که عرض کردم و انواع شرکت‌هایی که در موردشون صحبت کردیم (البته قوانین اون‌ها خیلی گسترده هستن) اما همین کلیت رو باید کسانی که قصد دارن شرکتی رو برای استارتاپشون به ثبت برسونن بدونن که میزان مسئولیتشون چقدر هست. با توجه به این نکات کدوم نوع شرکت به نظر شما مناسب‌تر هستش. بدون شک میتونید تشخیص بدید که شرکت‌هایی که درصد مسئولیت شرکای اونها زیاد هست یا به عبارتی شرکت‌های اشخاص که شخصیت شرکا برای بدهی‌ها خیلی اهمیت داره و حائز اهمیت هست، شرکت‌های مناسبی برای استارتاپ‌ها نیستند. چون در صورت ایجاد دیون زیاد برای هم بنیان‌گذاران ایجاد مشکل خواهد کرد. بنابراین مناسب‌ترین شخصیت های حقوقی برای استارتاپ‌ها شرکت های سرمایه‌ای هستن که اون‌ها رو شمردیم: شرکت‌های سهامی و شرکت های با مسئولیت محدود. اکثریت کسانیکه می خوان شرکتشون رو ثبت کنن معمولا شرکت رو در قالب شرکت سهامی خاص به ثبت می‌رسونن. سهامی خاص از این جهت که استارتاپ ها معمولا به دنبال جذب سرمایه از طریق مردم نیستن بلکه تعداد هم بنیان‌گذاران محدود هستند. در اکثریت موارد تعداد هم بنیان‌گذاران دو نفر هست و علاقه‌ای به ثبت شرکت در قالب سهامی‌عام ندارن. خب منطقی هم هست چون در استارتاپ‌ها معمولا ایده وجود داره، مالکیت معنوی وجود داره و ورود اشخاصی که ممکنه روزی مدعی مالکیت معنوی بشند دردسر خواهد بود. پس بهتره که تمامی سرمایه رو خود هم بنیانگذاران تامین کنند.

 اما از بین شرکت سهامی خاص و شرکت با مسئولیت محدود کدوم شرکت به نظر شما مناسب‌تر خواهد بود؟ بیشتر استارتاپ‌ها به دلیل آشنایی بیشتری که با شرکت سهامی خاص دارن در قالب شرکت سهامی خاص به ثبت می رسند که مفید هم هست. اما در ادامه میخواهیم در مورد تفاوت شرکت‌های سهامی خاص و شرکت با مسئولیت محدود صحبت کنیم و به این نتیجه برسیم که کدوم یکی از این دو قالب شرکت مناسب تر خواهد بود. یازده تفاوت رو برای شما برمی‌شمریم تا نتیجه‌گیری دقیق‌تری داشته باشیم:

اولین تفاوت این که برای تشکیل شرکت سهامی خاص حداقل وجود سه سهامدار لازمه. اما تشکیل شرکت با مسئولیت محدود با دو نفر شریک ممکنه. بنابراین همونطور که عرض کردم چون چون توی استارتاپ‌ها غالبا دو هم بنیان‌گذاران وجود داره شامل سرمایه‌گذار و شخصی که ایده رو داشته، می‌تونه از این حیث شرکت با مسئولیت محدود مناسب‌تر باشه.

دومین تفاوت این که در شرکت سهامی خاص باید تمام سرمایه‌ی غیر نقدی توسط کارشناسان رسمی دادگستری قیمت‌گذاری بشه. اما در شرکت با مسئولیت محدود برای قیمت گذاری سرمایه‌ی غیرنقدی نیازی به نظریه‌ی کارشناس رسمی دادگستری نیست و صرف قیمت‌گذاری موسسین کفایت می‌کنه و شرکا در خصوص قیمت گذاری انجام شده مسئولند. خب از این حیث هم شرکت سهامی خاص تشریفات بیشتری داره. شرکت با مسئولیت محدود، تشریفات کمتری دارن منتها در رویه این خیلی رعایت نمی‌شه. معمولا سرمایه غیر نقدی رو بعضی از استارتاپ‌ها نمی‌گن اما بهتره که همه‌ی کارها قانونی باشه و با توجه به اینکه شرکت با مسئولیت محدود تشریفات کمتری داره شاید از این حیث هم شرکت با مسئولیت محدود قالب حقوقی مناسب‌تری باشه.

تفاوت سوم این که در شرکت سهامی خاص سهامداران موظف اند حداقل تا سی و پنج درصد سرمایه نقدی اولیه شرکت رو در حسابی به نام شرکت تودیع کنند و گواهی بانکی اون رو هنگام تشکیل ارائه بدن و مابقی سرمایه (شصت و پنج درصد باقی مانده)، در تعهد سهامداران باقی می‌مونه. اما در شرکت با مسئولیت محدود تمامی سرمایه نقدی باید تعبیه بشه و نیازی به گواهی بانکی نیست و اظهار موسسین مبنی بر دریافت تمامی سرمایه نقدی پذیرفته میشه. باز هم از این حیث تفاوتی که هست در شرکت سهامی خاص، سی و پنج درصد سرمایه نقدی اولیه کفایت می‌کنه آوردنش، اما باز یه تشریفاتی داره که گواهی بانکی باید اخذ بشه. منتها از اونجایی که شرکت‌ها با سرمایه اولیه‌ی خیلی کمی هم به ثبت می‌رسند (صد هزار تومن و پونصد هزار تومن هم کفایت می‌کنه)، شاید این فایده شرکت سهامی خاص چندان چشمگیر هم نباشه.

چهارم این که در شرکت های سهامی خاص، مدیران باید از میان شرکا انتخاب بشن و مدت مدیریت اون‌ها دو ساله. اما در شرکت با مسئولیت محدود، محدودیتی برای مدت مدیریت مدیران وجود نداره و مدیران می‌تونن غیرسهام دار باشن. خب قطعا ترجیح استارتاپا اینه که مدیرانشان از بین خودشون باشن و این که مدت مدیریت در شرکت‌های سهامی خاص محدوده که البته میشه باز تمدیدش کرد ولی در شرکت‌های با مسئولیت محدود؛ نامحدود هست مدت؛ اما می‌تونن محدودیت بذارن خیلی تفاوت‌های چشم گیری شاید نباشه. البته باید احتیاط کرد که انتخاب یک مدیر برای مدت نامحدود در شرکت‌های با مسئولیت محدود با توجه به تغییراتی که اشخاص می‌کنن شاید دردسر ساز باشه.

پنجم اینکه انتخاب روزنامه کثیرالانتشار جهت درج آگهی دعوت شرکت در سهامی خاص الزامیه اما در شرکت با مسئولیت محدود نیاز به انتخاب روزنامه کثیرالانتشار نیست. دقت داشته باشید که دعوت سهام‌داران در شرکت سهامی خاص حتما باید با درج در روزنامه صورت بگیره مگر اینکه سهامداران در جلسات قبلی همه‌ی سهامداران حضور داشتند و ابلاغ درجلسه به اون‌ها صورت گرفته باشه. در غیر این صورت باید از طریق روزنامه کثیرالانتشار این ابلاغ صورت بگیره و اگر این تشریفات رعایت نشه ممکنه با بطلان صورت جلسه و مسایلی از این قبیل مواجه بشن. از اونجایی که تعداد سهامداران در شرکت‌های استارتاپی کم هستش، خب این تشریفات شاید براشون دست و پا گیر باشه که شرکت با مسئولیت محدود این تشریفات رو ندارن.

ششم این که در کلیه شرکت های سهامی خاص، وجود حداقل یک نفر بازرس الزامیه، اما در شرکت‌های با مسئولیت محدود انتخاب بازرس اختیاریه مگر در مواردی که تعداد شرکای اون بیشتر از دوازده نفر باشند که در این صورت باید تعداد سه نفر بازرس تحت عنوان هیئت نظار وجود داشته باشه. 

هفتم این که در شرکت سهامی خاص محدود کردن اختیارات مدیران در اساسنامه یا به موجب تصمیمات مجمع عمومی در هر صورت فقط از لحاظ روابط بین مدیران و صاحبان سهام معتبره و در مقابل اشخاص ثالث باطله. اما در شرکت با مسئولیت محدود هرگاه به محدودیت اختیارات مدیران در اساسنامه تصریح بشه، در مقابل اشخاص ثالث نیز ملاک معتبری خواهدبود. که خب از این حیث شرکت سهامی خاص برای اشخاص ثالثی که طرف قرارداد شرکت‌های دیگر و  اشخاص ثالث هستند، مفیدتر خواهد بود.  

مورد هشتمی این که شرکت سهامی خاص می‌تونه موضوع خودش رو امور غیر تجاری قرار بده اما در شرکت با مسئولیت محدود در امور تجاری فقط قابل تشکیل هستش و موضوعش نمی‌تونه غیر تجاری باشه.

نه، در شرکت سهامی خاص سهم شرکا به صورت اوراق تجاری قابل انتقاله و تقسیم سود و زیان الزاما باید به میزان سهم هر شریک باشه. اما در شرکت با مسئولیت محدود سهم الشرکه شرکا رو نمی‌تونیم به صورت اوراق تجاری قابل انتقال در بیاریم و می‌تونیم با پیش بینی در اساسنامه‌ی شرکت، سود و زیان رو تابع امری غیر از میزان سرمایه شرکا بکنیم. خب این مورد هم با توجه به اینکه استارتاپ‌ها موارد خاصی دارن شاید یه شریک لازم باشه که سود بیشتری دریافت کنه می‌تونه مفید باشه.

دهم؛ در شرکت سهامی خاص، حد نصاب قانونی تشکیل هر یک از مجامع و حد نصاب تصمیم گیری اونها مشخص شده و لازم الاعتباره. اما در شرکت با مسئولیت محدود، حد نصاب‌های تعیین شده در قانون رو می‌تونیم با پیش‌بینی حد نصاب‌های دیگه‌ای تو اساسنامه تغییر بدیم.

و آخرین مورد هم این که انتقال سهام در شرکت سهامی خاص با ثبت در دفتر ثبت سهام صورت می‌گیره و در صورتی محدودیت انتقال وجود داره که در اساس پیش‌بینی شده باشه. اما در شرکت با مسئولیت محدود، انتقال سهام تنها از طریق تنظیم سند رسمی و با موافقت عده‌ای از شرکا که سه چهارم سرمایه و اکثریت عددی رو دارن صورت می‌گیره. خب با توجه به اینکه شرکت‌های استارتاپی در اون‌ها شخصیت و تخصص افراد هم اهمیت خیلی زیادی داره باز این مزیت برای شرکت‌های با مسئولیت محدود وجود داره.

نکته‌ای که از این تفاوت‌ها بر میاد، این هستش که شاید برای عمده‌ی شرکت‌های استارتاپی شرکت با مسئولیت محدود، قالب مناسب‌تری باشه؛ تشریفات کمتری داره؛سهامداران و هم بنیانگذاران دستشون بازتره در قانون گذاری و تنظیم اساسنامه. اما نمی‌تونیم به طور مطلق بگیم که یکی از این شرکت‌هایی که ذکر کردیم برای تمامی استارتاپ‌ها تجویز میشه و هر استارتاپ باید با توجه به فعالیتی که انجام میده و اهدافی که داره، یکی از قالب‌های شرکت‌های ذکر شده در ماده‌ی بیست قانون تجارت رو برای خودش انتخاب کند و این امر قطعا مستلزم اینه که از مشاورین حقوقی که آشنا با قوانین حاکم بر استارتاپ‌ها و شرایط استارتاپ‌ها هستن مشورت بشه.

امیدوارم که این پادکست براتون مفید بوده باشه؛ در پادکست بعدی در خصوص انواع قراردادهایی که یک  استارتاپ قطعا به اون‌ها نیاز داره با هم صحبت خواهیم کرد. خدانگهدار