برای بسیاری از دانش‌آموزان و یا دانشجویان رشته‌های ریاضی، فیزیک، مهندسی، اقتصاد و یا دیگر شاخه‌هایی که نیاز به محاسبات سنگین عددی دارند، به طور کلی شاید MATLAB اولین تجربهٔ آن‌ها در مورد برنامه‌نویسی یا استفاده از نرم‌افزارهای محاسبات علمی باشد اما اگر به دنبال نرم‌افزاری برای محاسبات علمی می‌گردید ولی دیگر علاقه‌ای به استفاده از متلب کرک‌شده ندارید، در این صورت بهتر است نگاهی به این ۳ نرم‌افزار جایگزین اپن‌سورس داشته باشید.
از آنجایی که استفادهٔ اصلی بسیاری از دانشجویان و محققان از این زبان منحصراً مربوط به انجام محاسبات نیست، در نتیجه می‌توانند زبان‌های اسکریپتی بسیار ساده‌تری را برای این کار انتخاب کنند؛ خواه با لایبرری‌های مربوط به ریاضیات خواه بدون لایبرری‌های مربوطه.
مشخصاً متلب دارای خصوصیات بسیار ارزشمندی است و داشتن پلاگین‌های مختلف و مهم‌تر از همه یک جامعهٔ کاربری بسیار بزرگ در سراسر دنیا باعث محبوبیت گستردهٔ آن شده است اما در عین حال متلب یک ابزار انحصاری است و بدون دسترسی داشتن به سورس‌کدهای آن، هرگز متوجه نخواهید شد که چگونه کار می‌کند و یا نمی‌توانید عملکرد آن را تغییر دهید. همچنین برای کسانی که #کپی‌رایت را رعایت می‌کنند، این ابزار بسیار گران است و این افراد باید تقریباً چند هزار دلار برای خرید لایسنس آن هزینه کنند اما جایگزین‌های اپن‌سورس بسیاری برای این زبان وجود دارند که در ادامه به ۳ مورد از معروف‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
GNU Octave
شاید بتوان این ابزار را معروف‌ترین جایگزین برای متلب قلمداد کرد که برای ویندوز، مک و لینوکس توسعه یافته و برای توزیع‌های مختلف لینوکسی هم طبیعتاً پکیج شده است و اگر به دنبال پروژه‌ای هستید که تا حد ممکن بسیار نزدیک به متلب باشد، احتمالاً اکتاو بهترین گزینه خواهد بود به طوری که در این پروژه سعی شده تا بیشترین سازگاری را با متلب ایجاد گردد و در نتیجه می‌توانید پروژه‌های متلب خود را بدون تغییر زیادی، در اکتاو نیز اجرا کنید. همچنین لازم به ذکر است که اکتاو گزینه‌های بسیار زیادی را برای رابط کاربری در اختیار کاربران می‌گذارد که حتی می‌توانید ظاهری شبیه به خود متلب را نیز در آن بیابید که برای اطلاعات بیشتر در مورد لیست رابط‌های کاربری مختلف این نرم‌افزار می‌توانید به صفحهٔ ویکیپدیای اکتاو مراجعه کنید.
Scilab
جایگزین بعدی برای انجام محاسبات عددی Scilab است. این پروژهٔ اپن‌سورس بر روی تمامی پلتفرم‌های مهم از جمله ویندوز، مک و لینوکس قابل‌اجرا است و شاید بتوان گفت Scilab بعد از Octave در بین جایگزین‌های متلب، محبوب‌ترین باشد. این ابزار اپن‌سورس نیز در پیاده‌سازی بسیار شبیه متلب است که تحت لیسانس GPL عرضه شده و سورس‌کد آن نیز از وب‌سایت این پروژه در دسترسی است.
Sage
نرم‌افزار ریاضیاتی SageMath نیز ابزار دیگری است که برای کسانی که به دنبال جایگزینی اپن‌سورس برای متلب می‌گردند، گزینه مناسبی می‌باشد. این نرم‌افزار بر روی لایبرری‌های علمی-محاسباتی پایتون ساخته شده است و زبان آن هم از نظر سینتکس شبیه به پایتون است و از قابلیت‌هایش هم می‌توان به داشتن رابط کامندلاین، رابط مبتنی بر مرورگر، ابزاری برای اِمبد کردن فرمول‌ها در دیگر داکیومنت‌ها و مطمئناً لایبرری‌های ریاضیاتی بسیار آن اشاره کرد. این نرم‌افزار نیز تحت لیسانس GPL بوده و می‌توانید سورس‌کد آن را در وب‌سایت این پروژه دانلود نمایید.
آنچه در بالا معرفی شد، ابزارهایی بودند که علاقمندان می‌توانند از آن‌ها به عنوان جایگزینی اپن‌سورس برای متلب استفاده کنند اما در عین حال ابزارهای اپن‌سورس دیگری نیز وجود دارند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
FreeMat
این ابزار تحت لیسانس GPL بوده و به عنوان محیطی برای توسعهٔ سریع در مهندسی، پروتوتایپینگ علمی و پردازش داده‌ها به کار می‌رود و بر روی لینوکس، مکینتاش و ویندوز قابل‌اجرا است.
Genius Mathematic
این ابزار برای محاسبه و تحقیق استفاده می‌شود و به صورت فعال در حال توسعه است و در محیط‌های لینوکس و یونیکس و تحت لیسانس GPL GNU قابل‌استفاده می‌باشد.
Maxima
این ابزار هم جایگزین دیگری برای متلب است که به‌روزرسانی‌های زیادی از آن عرضه می‌شود. این پلتفرم بر پایهٔ Macsyma است که در دههٔ ۱۹۶۰ توسعه یافته است! ماگزیما بر روی مک و لینوکس و ویندوز قابلیت کامپایل دارد و تحت لیسانس GPLv2 به بازار عرضه شده است.
NumPy
این پکیج یکی از اصلی‌ترین‌های ابزارهای زبان برنامه‌نویسی پایتون برای انجام محاسبات علمی است که تحت لیسانس BSD عرضه شده و بر روی ویندوز، مک و لینوکس در دسترس است. NumPy پایه و اساس اکوسیستم ریاضیاتی-علمی-مهندسی SciPy Stack نیز می‌باشد که برای آشنایی بیشتر با این لایبرری، می‌توانید به مقاله درآمدی بر آمار با استفاده از لایبرری NumPy و زبان برنامه‌نویسی Python مراجعه نمایید.
SymPy
این لایبرری تحت لیسانس BSD عرضه شده و برای ریاضیات سَمبولیک استفاده می‌شود که هدف SymPy تبدیل شدن به یک سیستم جبری کامل است و در این بین جامعهٔ توسعه‌دهندگان فعالی دارد که ریلیس‌های منظم آن را ممکن کرده‌اند (لازم به ذکر است که این لایبرری در بسیاری از پروژه‌ها از جمله SageMath نیز استفاده شده است.)