Information Architecture یا به اختصار IA مهارت طراحی اصولی ساختار یک وبسایت است که به کاربران و موتورهای جستجو اجازه میدهد تا اطلاعات ارائهشده را بفهمند، پیدا کنند و یا جایگاه نسبی آنها را درون وبسایت حدس بزنند. یک معمار اطلاعات وبسایت به جنبههای مختلفی از سایت نگاه میکند و نقشی حیاتی در پیادهسازی ترتیب قرارگیری اجزا، سلسله مراتب، دستهبندیها، زیرشاخهها، جابهجایی در منوهای مختلف وبسایت و به طور کلی لیاوت سایت ایفا میکند.
نیاز به توضیح نیست که هدف اصلی از معماری اطلاعات در پروسهٔ طراحی سایت، کاربران و از آن مهمتر تجربهٔ کاربری است و اصلاً مهم نیست فعالیت وبسایت در چه زمینهای باشد چرا که موتورهای جستجویی همچون گوگل درصدد هستند تا وبسایتهایی که تجربهٔ کاربری (UX) خوبی ارائه نمیدهند را جریمه کنند (برای آشنایی بیشتر با مفهوم یوایکس، توصیه میکنیم به مقالهٔ UI یا UX: نگاهی به تفاوت مابین فرایند طراحی رابط کاربری و طراحی تجربهٔ کاربری مراجعه نمایید.)
نکتهٔ اصلی در توسعهٔ یک معماری کاربرپسند این است که باید جنبههای مختلفی را مد نظر قرار دهیم و تمرکز تنها روی کاربران کافی نیست! چگونگی طراحی ساختار وبسایت، طریقهٔ ایجاد لینکهای داخلی و همچنین مدیریت طرز برخورد موتورهای جستجو با صفحات مختلف وبسایت ما میتوانند تأثیر زیادی روی طراحی و چیدمان اِلِمانهای مختلف وبسایت داشته باشند. در همین راستا، باید دربارهٔ موضوعات مختلفی تحقیق کنیم؛ مثلاً اینکه قرار است اطلاعات چگونه در معرض دید کاربر قرار گیرند، این اطلاعات چه کمکی به کاربر میکنند یا اگر محتوایمان حاوی لینکهایی به قسمتهای دیگر وبسایت است، این لینکها چه دردی را از کاربر دوا خواهند کرد.
سازماندهی معماری اطلاعات
بهکارگیری معماری اطلاعات (IA) به زمانی پیش از عرضهٔ گستردهٔ کامپیوترهای خانگی، کنسولهای بازی و اولین تلفنهای همراه به بازار باز میگردد. در واقع، در تئوریهای موجود در دانش کتابداری و معماریهای مدرن، به وضوح آثار معماری اطلاعات به چشم میخورد. اصطلاح Library Science (دانش کتابداری) دارای معانی مختلفی است، اما پراستفادهترین آنها این است که دانش کتابداری دربارهٔ مطالعهٔ چگونگی طبقهبندی، تهیهٔ فهرست و تعیین منابع است (برخی از منابع اولیهٔ مطالعات کتابداری به سال 1627 میلادی و متنی که دانشمند فرانسوی Gabriel Naudé نوشته بود باز میگردد.)
به طور کلی، متدولوژیهای فهرستبندی و ساخت آرشیو برای معماران اطلاعات نقش مهمی ایفا میکنند به طوری که فهرستبندی عبارت است از فرآیند ایجاد یک سیستم برای شناسایی محتوا که به منظور بازیابی در آینده و آرشیو کردن به کار میرود و به پروسهٔ ساخت پایگاهدادهای اشاره دارد که بتواند محتوا را ذخیره کند تا در آینده بتوان دیتا را بدون از بین بردن یکپارچگیاش، ویرایش یا حذف نمود.
درآمدی بر تاریخچهٔ معماری مدرن اطلاعات
معماری مدرن اطلاعات، توسط یک طراح گرافیک و معمار در حوزهٔ تجارت به نام Richard Saul Wurman ابداع شد و جالب است بدانید که این شخص بنیانگذار کنفرانس TED نیز هست! معماری اطلاعات شباهت زیادی به معماری یک ساختمان دارد بدین صورت که میتواند شکلهای گوناگونی را به خود بگیرد اما باید توجه کرد که تا وقتی سیستم کار میکند، هیچ راه منحصربهفرد درست یا غلطی برای طراحی یا ساخت سیستم سازماندهی وجود ندارد (Wurman به این فرضیه معتقد بود که معماری اطلاعات باید به همان روشی که یک ساختمان طراحی میشود، ایجاد گردد به طوری که با استفاده از زیرساخت محکمی که بقیه قسمتها روی آن قرار گیرد، کار شروع شود.)
اهمیت تحقیق در مورد کاربران و آنالیزهای جمعیتشناسی
فاز تحقیق و توسعه در معماری اطلاعات به طور کلی در مورد کاربران و نیازهایشان است که در گذشته، و همچنین در برخی موارد امروزه، شماری وبسایتها بودند که از این مرحله صرفنظر میکردند اما این در حالی است که آنالیزهای جمعیتشناسی معمولاً مهمترین بخش این پروسه هستند. به عنوان مثال، اگر بخش عمدهٔ کاربرانتان سن بالایی دارند و بازنشسته هستند، باید این نکته را در پیادهسازی لیاوت سایت در نظر بگیرید چرا که ممکن است این افراد در مقایسه با جمعیت جوان و نسل هزاره، شناخت بالایی از کامپیوترها نداشته باشند (برای آشنایی بیشتر با مفهوم نسل هزاره، به مقالهٔ آشنایی با روحیات نسل ایگرگ یا هزاره مراجعه نمایید.)
مسیردهی در وبسایت و سلسله مراتب صفحات
تقریباً میشود گفت که بهترین روش سئو کردن سایت این است که صفحات اصلی یک لایه در زیر دامنهٔ اصلی باشند و در نوار نویگیشن بالای سایت به راحتی در دسترس قرار بگیرند (برای روشنتر شدن این مسئله، میتوان بخشهای پلاس، دورههای آموزشی، رادیو فولاستک، وبلاگ و ... در سکان آکادمی را مد نظر قرار داد که جزو بخشهای اصلی سایت هستند و یک لایه پس از دامین sokanacademy.com و به صورت مثلاً sokanacademy.com/blog قرار گرفتهاند.)
شاید پیادهسازی صفحات استاندارد و معمولی خیلی دشوار نباشند ولی دیگر صفحات مثل سؤالات متداول، نقد و بررسیها (مثلاً در فروشگاههای آنلاین) و دیگر صفحات پیچیده نیاز به دقت بیشتری دارند. در این مرحله، معماری اطلاعات ممکن است به اینگونه پیادهسازی شود (مثلاً در یک فروشگاه آنلاین و در صفحهٔ محصولات، صفحهٔ FAQ یا سؤالات متداول به صورت لینکهای داخلی در صفحهٔ محصولات وجود داشته باشند و به صفحهٔ FAQ مربوط به خود لینک شوند.)
همچنین دستهبندی محتوا به وسیلهٔ ویژگیهایش هم از نظر سئو اهمیت دارد و هم از دیدگاه کاربران به طوری که در سایتهای مربوط به تجارت الکترونیک، دستهبندی محصولات به صورت انواع، جنس، ابعاد و ویژگیهای دیگر اهمیت زیادی دارد. همچنین جزئیات محصولات (متادیتا) در نامگذاری و توضیحات اضافیشان نقش زیادی دارد به طوری که اگر مثلاً محصولی دارای یک رنگ آبی مات است، اطمینان حاصل کنید که این ویژگی را در صفحهٔ توضیحات محصول، و اگر ممکن است در نامگذاری محصول، درج کنید.