ساخت اولین پروژه در زبان برنامه‌نویسی جاوا

پس از آشنایی با تاریخچۀ زبان برنامه‌نویسی جاوا و فراگیری نحوۀ نصب نرم‌افزارهای مورد نیاز برای کدنویسی با این زبان، مفهوم کامپایل شدن، بایت‌کد و غیره در این آموزش قصد داریم تا اولین پروژۀ خود را در زبان جاوا و با به‌کارگیری محیط برنامه‌نویسی اکلیپس تعریف کنیم که برای این منظور در ادامه گام‌های مورد نیاز جهت ساخت یک پروژۀ جدید را تشریح می‌کنیم.

در آموزش‌های گذشته اشاره‌ای به مفهوم کامپایل در برنامه‌نویسی داشتیم اما به منظور درک بهتر این موضوع، پیش از ادامۀ آموزش نیاز است تا به بررسی بیشتر مفهوم Compile در برنامه‌نویسی بپردازیم چرا که در طول آموزش‌ها از این واژه بسیار استفاده خواهیم کرد.

معنای لغوی واژۀ فوق‌الذکر در زبان فارسی «جمع‌آوری» می‌باشد. به طور مثال، نویسنده‌ای که برای تألیف یک کتاب از منابع مختلف استفاده می‌کند و از جاهای گوناگون مطالب کتابش را تهیه می‌کند، در واقع این کتاب را اصطلاحاً کامپایل نموده است. در برنامه‌نویسی نیز این واژه به مفهومی اطلاق می‌شود که در آن دولوپرها تعدادی Statement (دستور) را نوشته و قصد دارند تا سورس‌کد خود را به زبانی قابل‌فهم برای ماشین (صفر و یک) مبدل سازند. به عبارت دیگر، در حین کامپایل شدن برنامه، دستورات نوشته‌شده به دستوراتی تبدیل می‌شوند که برای کامپیوتر قابل‌فهم بوده و در نهایت برنامه اجرا می‌گردد. 

در ابتدا به منظور ایجاد یک پروژۀ جدید در نرم‌افزار اکلیپس، از منوی File گزینۀ New سپس Java Project را انتخاب می‌کنیم (در صورت عدم مشاهدۀ گزینه‌ای تحت عنوان Java Project می‌توانيد روی گزینۀ Project کلیک کرده و در پنجرۀ بازشده آیتم Java Project را انتخاب نمایید.) سپس در بخش Project Name نامی دلخواه برای پروژۀ خود در نظر می‌گیریم که در این آموزش نام پیشنهادی Hello World می‌باشد سپس در بخش JRE نسخۀ مد نظر برای اجرای کدهای جاوای خود را مشخص ساخته و گزینۀ Use an execution environment JRE را انتخاب می‌کنیم. در بخش Project Layout گزینۀ Create separate folders for sources and class files را انتخاب کرده و مابقی گزینه‌ها را در حالت دیفالت (پیش‌فرض) گذاشته و تغییری در آن‌ها ایجاد نمی‌کنیم و در نهایت گزینۀ Finish را می‌زنیم (اگر به خاطر داشته باشید در آموزش ابزارهای برنامه‌نویسی با زبان جاوا، نحوۀ نصب JDK و فعال‌سازی آن در محیط برنامه‌نویسی اکلیپس را آموزش دادیم. در واقع، با نصب JDK به JRE نیز دسترسی خواهیم داشت که برای اجرای برنامه‌های جاوا ضروری است.)

تا اینجا اولین گام برای ساخت یک پروژۀ جاوا را برداشته‌ایم که در این مرحله در محیط اکلیپس و در بخش Package Explorer می‌باید فولدر پروژه‌ای تحت عنوان Hello World را داشته باشیم. اکنون با کلیک راست بر روی پروژه‌ای که جدیداً ساخته‌ایم، گزینۀ New را انتخاب کرده سپس از میان گزینه‌های موجود روی گزینۀ Class کلیک می‌کنیم که در نتیجه پنجره‌ای تحت عنوان New Java Class باز می‌شود (همچنین به منظور دسترسی به این پنجره می‌توان از منوی اصلی گزینۀ File را انتخاب نموده سپس روی گزینۀ New کلیک کرد و در نهایت گزینۀ Class را انتخاب کرد.) در پنجرۀ مربوط به ساخت یک کلاس جدید و در بخش Name نامی را برای کلاس مد نظر انتخاب می‌کنیم که در اینجا ما نام HelloWorld را انتخاب کرده‌ایم (این نام می‌باید با نام فایلی که در این مرحله با پسوند java. ایجاد می‌گردد، یکسان باشد که اکلیپس این کار را به صورت خودکار برای ما انجام می‌دهد.)

در ادامۀ ساخت اولین پروژۀ جاوای خود، لازم به یادآوری است که نام انتخابی برای کلاس‌مان بهتر است تا با حرف بزرگ شروع شود. در حقیقت، برای نام‌گذاری یک کلاس نمی‌توان از علائمی همچون , و - استفاده کرد و تنها مجاز به استفاده از علامت _ در نام‌گذاری هستیم (همچنین مجاز به استفاده از اِسپیس نیز در نام‌گذاری نیستیم.)

در ادامه، تیک آیتم (public static void main(String[] args را می‌زنیم و دیگر گزینه‌ها را در حالت پیش‌فرض قرار داده و دکمۀ Finish را انتخاب می‌کنیم. اکنون درون کلاس HelloWorld خود می‌باید کدهایی به شکل زیر مشاهده کنیم:

public class HelloWorld {  
    /**
     * @param args
    */     
    public static void main(String[] args) {        
    // TODO Auto-generated method stub    
    }
}

در کد فوق، دستور مربوط به سطر پنجم به مفسر جاوا می‌گوید که این نقطه به منزلۀ نقطۀ آغازین برنامه است (در حقیقت، کلیدواژۀ main مشخص‌کنندۀ نقطۀ آغازین برنامۀ مد نظر می‌باشد.) به علاوه اینکه همان‌طور که ما در نگارش از پرانتز برای تبدیل تعدادی واژه به یک گروه استفاده می‌کنیم همچون واژگان (جاوا، زبان برنامه‌نویسی و اکلیپس)، در زبان برنامه‌نویسی جاوا نیز به منظور نشان دادن عناصری که به یک گروه تعلق دارند از علائم { } استفاده می‌کنیم. به عبارت دیگر، هر آنچه که مابین علائم { } قرار می‌گیرد متعلق به یک گروه می‌باشند که به این گروه از دستورات در زبان‌های برنامه‌نویسی اصطلاحاً Block گفته می‌شود.

در کد فوق، پس از واژۀ HelloWorld علائم { } نشانگر یک بلوک کد می‌باشند که کل برنامه جاوای فوق را شامل می‌شوند. نکته‌ای که در اینجا می‌باید مد نظر قرار داد این است که بلوک‌های کد را می‌توان درون دیگر بلوک‌ها نیز تعریف کرد و همان‌طور که در کد فوق می‌بینیم، یک بلوک کد دیگر از انتهای سطر پنجم تا ششم مشاهده می‌شود که در برگیرندۀ متدی به نام main است (در بخش‌های آتی به توضیح مفهوم متد و نحوۀ تعریف آن در زبان برنامه‌نویسی جاوا می‌پردازیم.)

در این مرحله اولین برنامۀ جاوای خود را با موفقیت نوشته‌ایم اما چنانچه از منوی اصلی گزینۀ Run و مجدداً گزینۀ Run را انتخاب کنیم هیچ خروجی خاصی را مشاهده نخواهیم کرد چرا که در بخش main که به منزلۀ نقطۀ آغازین برنامه است، هیچ چیزی به جز یک خط کامنت نوشته نشده است که آن هم از دید کامپایلر مخفی می‌ماند (در آموزش‌های آینده با تک‌تک کلیدواژه‌های سطر پنجم و کارکرد آن‌ها در زبان برنامه‌نویسی جاوا آشنا خواهیم شد.)

آشنایی با مفهوم کامنت در برنامه‌نویسی

در خط ششم از کد فوق علائم // را می‌بینیم که برای اصطلاحاً Comment کردن بخشی از کد مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حقیقت، کامنت‌ها در زبان‌های برنامه‌نویسی صرفاً جهت خوانایی کد و به منظور استفادۀ خود برنامه‌نویس به کار گرفته می‌شوند و کامپایلر/مفسر قادر به اجرای آن‌ها نمی‌باشد. به عبارت دیگر، چنانچه بخواهیم نکته‌ای را درون سورس‌کد خود بنویسیم که از یکسو در حین اجرا از دید کامپایلر مخفی بماند و از سوی دیگر مسئله‌ای را به خودمان و احتمالاً سایر دولوپرها در آینده یادآوری کنیم، از کامنت‌‌‌ها استفاده می‌کنیم (در زبان برنامه‌نویسی جاوا سه روش کامنت‌گذاری داریم که در ادامه به تفصیل در مورد آن‌ها توضیح می‌دهیم.)

در واقع، نحوۀ استفاده از کامنت خطی بدین صورت است که در ابتدای سمت چپ از سطر مد نظر خود علائم // را قرار می‌دهیم و بدین ترتیب آن سطر از دید کامپایلر مخفی می‌ماند (توجه داشته باشیم که به محض اینکه علائم فوق را تایپ کنیم، سطر مربوط به کد به خاکستری تغییر رنگ می‌دهد بدین معنی که سطر مذکور به یک کامنت تبدیل شده است و از این پس در تمامی سورس‌کدهای نوشته‌شده به این زبان، خاکستری بودن سطر یا سطرهایی از کد به معنای کامنت بودن آن‌ها می‌باشد.) روش دیگری که برای کامنت کردن سطری از کد پیشنهاد می‌شود این است که نشانگر ماوس خود را روی آن سطر قرار داده و کلیدهای Ctrl و علامت / را به صورت هم‌زمان فشار دهیم (چنانچه این روش را روی خطی از کد اِعمال کنید که از قبل کامنت شده است، کامنت مربوطه از بین خواهد رفت.)