یکی از فرضیات نسل‌های قدیمی‌تر این بود که مدرک تحصیلی دانشگاهی بهترین راه برای به حداکثر رساندن احتمال موفقیت‌های شغلی با حقوق بالا است؛ اما زمانه تغییر کرده است و حالا بیشتر و بیشتر دربارۀ توسعه‌دهندگان موفقی می‌شنویم که هیچ‌وقت مدرک معتبری نگرفته‌اند، یا کسانی که از دانشگاه ترک تحصیل کرده‌اند و در سیلیکون‌ولی کسب‌وکار بزرگی را به راه انداخته‌اند! هر روز مقالات مختلفی می‌بینیم که اعتبار دانشگاه و مدارک دانشگاهی را زیر سؤال می‌برند، به طوری که به نظر می‌رسد شاید تاریخ مصرف مراکز دانشگاهی قدیمی گذشته است.
برای روشن‌تر شدن این مسئله مثالی می‌زنیم. کودکانی که در سنین ابتدایی مشغول یادگیری برنامه‌نویسی، ساخت اپلیکیشن و وب‌سایت می‌شوند، همان‌طور که رشد می‌کنند، به برنامه‌نویسی به عنوان شغل و حرفهٔ آیندهٔ خود نگاه می‌کنند. آن‌ها اغلب خودآموخته هستند، به طوری که با استفاده از سایت‌هایی همچون گوگل، استک اورفلو و ... به یافتن پاسخ‌ها و منابع آموزشی می‌پردازند و سپس چیزی که نیاز دارند بدانند را یاد می‌گیرند. بنابراین طبیعی است که وقتی این نسل به سن کار می‌رسد، با تعجب از خود می‌پرسد که آیا برای برنامهنویس شدن لازم است به دانشگاه بروم؟
Nick Larsen متخصص داده در استک اورفلو و به عنوان سخنران در مورد چگونگی استخدام شدن به عنوان برنامهنویس، سؤال بالا را این‌طور پاسخ می‌دهد که تقریباً همیشه بستگی به شغلی دارد که می‌خواهید برای استخدام شدن در آن درخواست بدهید. به گفتهٔ وی:
برای استخدام شدن به عنوان برنامهنویس، ساده‌تر اینه که به شرکت مورد نظر نشون بدین چه کاری تا حالا انجام دادین. نمونه‌کار و رزومه‌ای از پروژه‌ها و محصولاتی که در ساختشون همکاری معتبری انجام دادین، از سال‌ها تجربه داشتن و دانشگاه رفتن با ارزش‌تره!
طبق نظر Nick، سه حالت دربارۀ هر شغلی وجود دارد:
- مشاغلی که در آن مدرک تحصیلی الزامی ندارد
- مشاغلی که داشتن مدرک، مزیت محسوب می‌شود ولی لزومی ندارد
- مشاغلی که در آن‌ها مدرک تحصیلی یک الزام است
گزارشی در رابطه با برنامه‌نویسی نشان می‌دهد که در سال 2016، چیزی در حدود 56٪ برنامه‌نویسان در حقیقت مدرکی در علوم کامپیوتری یا مدارک مرتبط ندارند. محبوب‌ترین روش یادگیری برای برنامه‌نویسان به نوعی «خودآموزی» است (69٪ پاسخ‌دهندگان بیان کردند که حداقل بخشی از اطلاعات‌شان را خودشان یاد گرفته‌اند و 13٪ هم گفتند کلاً همه چیز را به طور خودآموز یاد گرفته‌اند.)
 | می تونی خیلی سریع با کارراهه‌ی "برنامه نویس Front-End شو" وارد دنیای برنامه نویسی وب بشی! |
آیا واقعاً بیشتر شرکت‌ها به مدرک تحصیلی نیازی ندارند؟
در پاسخ به سؤال فوق باید گفت آری! برخی کمپانی‌ها از شما مدرک تحصیلی می‌خواهند اما آیا این بدان معنا است که اگر مدرک تحصیلی داشته باشید، بیش از 50٪ شانس پذیرفته شدن در شغل مورد نظرتان به عنوان برنامهنویس را خواهید داشت؟ در پاسخ به این پرسش هم بایستی گفت که لزوماً خیر.
Nick تأکید می‌کند که توانایی نشان دادن کارهایی که می‌توانید انجام دهید و اینکه چه کارهایی را قبلاً به اتمام رسانده‌اید، همیشه مهم‌تر از این است که مدرک دارید یا نه (حتی در مواردی که شرکتی مدرک تحصیلی را جزو ملزومات مشخص کرده باشد.)
صرف‌نظر از سطح مدرک مورد نیاز، معمولاً اینکه شما مدرک تحصیلی نداشته باشید ولی بتوانید نشان بدهید که سابقهٔ موفقیت کافی در زمینهٔ مرتبط با مسائل مورد نظر شرکت را داشته‌اید، مورد قبول است. حتی برای پیدا کردن کاری در سطح دکتری، چند مقالهٔ منتشر شده در رابطه با کاری که آن‌ها می‌خواهند انجام دهند، احتمال بیشتری را برایتان رقم می‌زند تا داشتن مدرک دکتری با سابقهٔ کمتر یا بی‌تجربگی در زمینهٔ مورد نظر (به این خاطر است که عبارت «داشتن تجربهٔ مشابه» در فرم‌های آگهی استخدام این اندازه پراستفاده است.)
البته به این بدان معنا نیست که می‌توانید بدون مدرک و به راحتی برای شرکت در هر مصاحبه‌ای که می‌خواهید اقدام کنید. بعضی شرکت‌ها از بقیه سخت‌تر می‌گیرند. در یک شرکت بزرگ و صاحب اسم و رسم، داشتن مدرک تحصیلی ممکن است نیاز باشد و مدیر کارگزینی حتی اگر بخواهد نیز احتمالاً قدرت نادیده گرفتن این الزام را نخواهد داشت اما در عین حال بسیاری از استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک احتمالاً کمتر تحت‌تأثیر تحصیلات‌تان قرار می‌گیرند و بیشتر به اخلاق کاری، مهارت تفکر انتقادی و تجربه‌تان اهمیت می‌دهند.
مدرک به تنهایی کافی نیست!
اگر در حال حاضر مدرک دانشگاهی دارید، نمی‌توانید به عنوان تکیه‌گاه روی آن حساب کنید. انتظار نداشته باشید مدرک‌تان را نشان دهید و صاحبان مشاغل برای استخدام کردن‌تان صف بکشند. نمونه کار، بیشتر از مدرک به دردتان می‌خورد، حتی اگر مدرک جزو موارد لازم باشد. بنابراین وقتی دربارۀ کارهای دانشگاهی‌تان صحبت می‌کنید، به لیست کردن تمامی چیزهایی که یاد گرفته‌اید نپردازید.
کاملاً بستگی به شما دارد که ثابت کنید مدرک تحصیلی‌تان فقط تکه‌ای کاغذ نیست. پس دربارۀ اینکه چگونه دانش شما به مسائل مورد نظر شرکت مربوط می‌شود هم صحبت کنید؛ دربارۀ اینکه چگونه تحصیلات‌تان باعث شده تا تجربیات‌تان را بیشتر کنید و چگونه باعث شده به برنامهنویس بهتری تبدیل شوید.
صنعت تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و هیچ‌کس دربارۀ اینکه شما در پنج سال یا پنج ماه گذشته در دانشگاه چه چیزی یاد گرفته‌اید، اهمیت نمی‌دهد؛ تنها چیزی که مهم می‌باشد این است که در حال حاضر چه کاری از دستتان برمی‌آید. سال‌ها پیش -یعنی سال 2005- فردی به اسم Joel به عنوان توصیه‌ای برای دانشجویان دانشگاهی در وبلاگش نوشت:
مدیران منابع انسانی باهوش می‌دونن افرادی که عاشق برنامه‌نویسی هستن، کارهایی از قبیل طراحی سی‌آر‌ام برای دندان پزشک‌شون، شرکت در سه الی چهار تا اردوی کامپیوتری تابستانی قبل از دانشگاه، ساخت سیستم مدیریت محتوا برای روزنامه و کارآموزی‌های تابستانی رو در شرکت‌های نرم‌افزاری انجام داده‌اند. اینا چیزهایی هستن که شرکت‌ها در رزومه‌‌تون دنبالشون می‌گردن.
مسلماً هر فردی که توانایی تبدیل شدن به برنامهنویس را دارد، دسترسی آسانی به منابع لازم برای انجام کارهای مورد نظر خود را ندارد؛ اما ایدهٔ کلی این است که کارفرمایان می‌خواهند توسعه‌دهندگانی را استخدام کنند که کدزنی را با اشتیاق و علاقه انجام می‌دهند نه کسانی که فقط به عنوان شغل و حرفه به برنامه‌نویسی نگاه می‌کنند. انگیزه، استقلال، اخلاق کاری حرفه‌‌ای و از همه مهم‌تر عطش یادگیری بیشتر، به طور کلی برای شرکت‌ها باارزش‌تر از صرفاً مدرک تحصیلی است!
بوت‌کمپ‌های کدنویسی چه‌طور؟
اخیراً پیشرفت‌های زیادی در آموزشگاه‌ها و هنرستان‌های انتفاعی غربی در برگزاری Bootcamp آموزشی کدنویسی دیده‌ایم که وعدهٔ آموزش چیزهای ضروری صنعت توسعهٔ نرم‌افزار را تنها در مثلاً 12 هفته به کدآموزان می‌دهند و سپس به شما کمک می‌کنند شغل مناسبی پیدا کنید. بعضی از این اردوهای آموزشی درصد موفقیت بالایی در استخدام دارند و تمایل دارند هزینه کمتری نسبت به 4 سال دانشگاه برایتان داشته باشند که برای کسب اطلاعات بیشتر، توصیه می‌کنیم به مقالهٔ Bootcamp چیست + مقایسه‌ای مابین برنامه‌نویسان فارغ‌التحصیل دانشگاه و بوت‌کمپ‌های برنامه‌نویسی مراجعه نمایید.
یادگیری از طریق تمرین
در حال حاضر، ورود به دنیای توسعهٔ نرم‌افزار کمترین موانع را در مقایسه با رشته‌های دیگر دارا است چرا که توسعه‌دهندگان در رابطه با کسب دانش، راه‌های زیادی پیش رو دارند. یکی از بهترین مثال‌ها در این زمینه استک اورفلو است زیرا اجتماع آن توسط توسعه‌دهندگان برای پرسش و پاسخ به سؤالات و کمک به انجام کارهای دیگران ساخته شده است.
می‌توانید هر چیزی را که برای توسعهٔ نرم‌افزار نیاز دارید گوگل کنید و منابع لازم برای یادگیری مهارت‌های مورد نظرتان را بیابید (لازم به ذکر است که به دلیل فراگیر شدن استفاده از موتور جستجوی گوگل، در زبان انگلیسی واژهٔ Google به عنوان فعل به معنی «جستجو کردن چیزی در موتور جستجوی گوگل» درآمده است؛ لذا گوگل کردن در فارسی هم به معنی «جستجوی چیز مد نظر در موتور جستجوی گوگل» است.)
اکوسیستم اپنسورس نیز یکی دیگر از راه‌های شروع به کار است؛ وقتی اصول برنامه‌نویسی را یاد گرفتید، مشارکت در پروژه‌های #اپنسورس می‌تواند راه مؤثری برای یادگیری، رشد، ساخت نمونه کار و حتی نشان دادن مهارت‌های خود به مدیران منابع انسانی شرکت‌ها باشد.
آیا می‌توان گفت که مدرک ارزشی ندارد؟
البته که این نتیجه‌گیری اشتباه است. در حقیقت، بسیاری از افراد عقیده دارند وقتی فارغ‌التحصیل شدید، تجربهٔ دانشگاهی خیلی بیشتر از فقط پیدا کردن شغل می‌ارزد. ما هیچ فردی که در حال حاضر در دانشگاه است را به ترک تحصیل کردن تشویق نمی‌کنیم یا هر کس که می‌خواهد مدرک تحصیلی بگیرد را به اینکه بی‌خیال شود و مستقیماً به سراغ یافتن شغل برود. دلایل زیادی وجود دارد که حتی اگر برای پیدا کردن شغل مورد نظرتان نیاز به مدرک ندارید، بخواهید به دنبال اخذ مدرک دانشگاهی باشید. اما وقتی صحبت از یافتن شغلی به عنوان یک برنامهنویس به میان می‌آید، چیزهای مهم‌تری از داشتن مدرک خودنمایی می‌کنند؛ به نظر شما چه کسی احتمال بیشتری برای استخدام شدن دارد:
- کسی که سه سال تجربهٔ کاری دارد و بدون مدرک است
- یا کسی که مدرک دارد ولی فقط تجربهٔ کارآموزی دارد
پاسخ به این سؤال در سایت Quara به جمع‌بندی جالبی رسید و آن هم اینکه «قطعاً اطلاعات کافی برای پاسخ به این سؤال وجود ندارد!» یا پاسخ مهندس نرم‌افزار Matt Kellner با این مضمون که «هر دو می‌توانند برای کار مناسب باشند. بستگی دارد که شما چه کاری را می‌توانید انجام دهید.»
حال نوبت به نظرات شما می‌رسد. به نظر شما آیا برای یافتن یک شغل مناسب در حوزه‌ٔ برنامه‌نویسی و توسعهٔ نرم‌افزار در داخل ایران، به مدرک دانشگاهی نیاز خواهیم داشت یا خیر؟ چه تجربیاتی در مصاحبه‌های شغلی مرتبط داشته‌اید؟ آیا کارفرمایان پیش از هر چیز، به دانشگاهی که از آن فارغ‌التحصیل شده‌اید نگاه می‌کنند یا به مهارت‌هایی که به صورت عملی دارید؟ آیا فارغ‌التحصیلی از یک دانشگاه تراز اول همچون شریف تفاوتی با خروجی دانشگاه‌های آزاد، علمی‌کاربردی، پیام‌نور و ... دارد؟ نظرات، دیدگاه‌ها و تجربیات خود را با سایر کاربران سکان آکادمی به اشتراک بگذارید.