نیاز به توضیح نیست، اما به طور خلاصه می‌توان گفت اگر حقوقی را که قانون برای تولیدکنندهٔ یک اثر هنری، کتاب، نرم‌افزار، وب‌سایت و … در نظر گرفته و یا قوانینی که از سوی تولیدکننده اعلام شده را رعایت نمی‌کنیم، ما هم در حال نقض کردن قانون کپی‌رایت هستیم!
از دید بسیاری از دارندگان کپی‌رایت، عدم پرداخت هزینهٔ استفاده از محصول به معنای نقض این قانون است که البته این دیدگاه کاملاً درست است اما این تنها مورد نقض این قانون نیست. اکنون سؤال این است که چرا اکثر کاربران به نقض قانون کپی‌رایت روی می‌آورند و به عبارت ساده‌تر، چرا ترجیح می‌دهند حق تولیدکننده را زیر پا گذاشته و فیلم، موسیقی، نرم‌افزار، کتاب و … را از منابع غیرقانونی دانلود کنند؟
پیش از این در مقاله‌ای تحت‌عنوان ترمزی به‌نام کپی‌رایت، به نوعی به موضوع کپی‌رایت پرداخته شد و یا در آموزش چرا باید به لینوکس مهاجرت کنیم؟ به بررسی این موضوع پرداخته شد که هرگونه کپی‌برداری غیرقانونی از سیستم‌عامل ویندوز، خلاف قوانین شرکت مایکروسافت است. حال در این مقاله قصد داریم به چند مورد از توجیهات عمدهٔ افراد در مورد نقض کپی‌رایت بپردازیم.
۱. نمی‌خواهم پولی در ازای آن بپردازم!
مراکز تولید محتواهایی مانند فیلم، کتاب، موسیقی و … برای کار خود هزینه کرده‌اند و طبعاً در ازای بهره‌مندی از محصول تولیدشدهٔ خود، از مشتریان هزینه‌ای را دریافت می‌کنند اما در عین حال افراد زیادی هستند که مایل‌اند تا این محتواها را بدون پرداخت هیچ‌گونه وجهی دریافت کنند.
عدم تمایل به پرداخت پول، همان دلیلی است که سبب می‌شود سایت‌هایی که این محتواهای پولی را به صورت رایگان و البته غیرقانونی ارائه می‌کنند تا این حد پرطرفدار باشند. اما نکته‌ای که در اینجا نادیده گرفته می‌شود این است که دریافت غیرقانونی این محصولات به تولیدکنندگان آن ضرر مالی وارد می‌کند.
۲. از پس هزینهٔ آن برنمی‌آیم!
همهٔ افرادی که به استفادهٔ غیرقانونی از محصولات مختلف روی می‌آورند به اندازهٔ گروه اول خودخواه نیستند. نَه اینکه نخواهند هزینهٔ آن را بپردازند، اما پرداخت چنین پولی اساساً خارج از توان آن‌ها است. یک مثال خیلی خوب در این زمینه، نرم‌افزار نام‌آشنایی مانند Adobe Photoshop است. همان‌طور که می‌دانید این نرم‌افزار در ویرایش تصویر بسیار کاربردی است اما نکتهٔ مرتبط با فتوشاپ این است که غیررایگان و البته بسیار گران است و به همین خاطر است که عده‌ای ترجیح می‌دهند به جای خریداری این نرم‌افزار، از مسیرهای دیگری آن را به دست آورند. روی هم رفته، این ایده که اگر قادر به پرداخت هزینهٔ محصولی نباشیم، می‌توانیم از راه‌های غیرقانونی آن را به دست آوریم خیلی محکمه‌پسند نیست.
مثلاً ممکن است شخصی حتی اگر در تمام طول عمر خود با صرفه‌جویی زندگی کند و پول خود را پس‌انداز نماید باز هم نتواند یک اتومبیل سمند خریداری کند. حال اگر چنین شخصی که واقعاً پرداخت چنین هزینه‌ای در توانش نیست، اتومبیل سمند شما را بدزدد به او حق می‌دهید؟ شاید بگویید اتومبیل با نرم‌افزار خیلی فرق دارد. مثلاً کسی که در حال حاضر به طور غیرقانونی از نرم‌افزاری مانند فتوشاپ استفاده می‌کند، ممکن است در آینده در این زمینه متخصص شده و یک نسخهٔ قانونی آن را خریداری کند. اما آیا برای شما پذیرفتی است که شخصی با دزدیدن مثلاً گیتار گران‌قیمت شما شروع به تمرین نماید به امید اینکه روزی یک گیتاریست قهاری شده و از پس هزینهٔ خرید هزاران گیتار مانند آن بر‌‌آید؟
۳. نسخهٔ قانونی این محصول در جایی که من زندگی می‌کنم در دسترس نیست!
عدم دسترسی به نسخهٔ قانونی نیز یکی دیگر از دلایلی است که برخی کاربران را به دانلود و استفادهٔ غیرقانونی از فیلم، نرم‌افزار و … ترغیب می‌کند. فرض کنید دوست‌تان که در کشور دیگری زندگی می‌کند با شما در مورد فلان فیلم جذاب صحبت می‌کند و شما نیز بسیار راغب می‌شوید تا آن فیلم را ببینید. تلاش می‌کنید تا بفهمید که این فیلم را کجا می‌شود دید اما در نهایت متوجه می‌شوید که این فیلم اصلاً در کشوری که زندگی می‌کنید در سینماها نمایش داده نخواهد شد و یا چندین ماه باید صبر کنید تا این فیلم در کشور شما نمایش داده شود. در چنین شرایطی، ممکن است خود را توجیه کنید که دیگر راهی جز دانلود غیرقانونی این فیلم برایتان باقی نمانده و در نهایت دست به نقض قانون کپی‌رایت می‌زنید.
۴. من فقط یک بار از آن استفاده می‌کنم!
گاهی اوقات ممکن است فیلمی تولید شده باشد که نمی‌دانید آیا واقعاً با سلیقهٔ شما سازگار است یا خیر و با خود می‌گویید که من فقط یک بار می‌خواهم این فیلم را ببینم، پس چرا باید آن را بخرم؛ سپس می‌روید و از سایتی که فیلم را برای دانلود رایگان، و صد البته به صورت غیرقانونی گذاشته، دانلود می‌کنید.
یک مورد دیگر کاربرد این بهانه در مورد نرم‌افزارهایی است که زیاد نمی‌خواهید از آن‌ها استفاده کنید. مثلاً فرض کنید برای بازیابی اطلاعات فلش‌مموری خود نیاز به یک نرم‌افزار ریکاوری دارید اما از آنجا که فقط همین یک بار قرار است از آن استفاده کنید، به جای خرید ترجیح می‌دهید آن را از سایت‌های زیادی که برای این کار توسعه داده شده‌اند، دانلود نمایید. بدین ترتیب است که برخی کاربران با این توجیه به استفادهٔ غیرقانونی از نرم‌افزار، فیلم، موسیقی، کتاب و … روی می‌آورند.
۵. تولیدکنندهٔ این محصول به قدر کافی پول دارد!
بعضی افراد می‌گویند تولیدکنندهٔ فلان فیلم، نرم‌افزار و … به قدر کافی پول و سرمایه دارد و مشکلی پیش نمی‌آید اگر من یک نسخه از آن را بدون پرداخت وجه استفاده کنم. البته درست هم می‌گویند؛ این شرکت‌ها معمولاً پول و سرمایهٔ زیادی دارند اما نکته‌ای که در اینجا مورد غفلت قرار می‌گیرد این است که آن‌ها برای حفظ پول و سرمایهٔ خود نیاز به فروش محصولات‌شان دارند و اگر قرار باشد محصول خود را رایگان ارائه کنند، به‌زودی ورشکست خواهند شد و توان تولید محصولات جدیدی را نخواهند داشت.
۶. تولیدکننده آن‌قدر که می‌خواسته از این محصول پول درآورده است!
فرض کنید فیلمی سال‌ها پیش تولید شده و فروش خوبی هم داشته و سود سرشاری را نصیب تولیدکنندگان خود نموده است و اکنون شخصی می‌خواهد این فیلم را ببیند، اما بعد از این همه سال باز هم باید برای دیدن آن پول پرداخت کند. در اینجا است که احتمالاً این فکر به ذهن خطور کند که تولیدکننده که سود خود را برده، پس دیگر دلیلی وجود ندارد تا برای دیدن این فیلم پولی بپردازیم؛ آن هم وقتی که بدون پرداخت حتی یک ریال، می‌توانیم یک نسخه از این فیلم را دانلود کنیم.
شاید منطقی به نظر برسد که تولیدکننده سود خود را برده و شاید خیلی بیشتر از آن چیزی که انتظار داشته، سود مالی به دست آورده باشد اما این توجیه خوبی برای دانلود غیرقانونی فیلم مذکور نیست زیرا اگر تولیدکننده می‌خواست، می‌توانست آن را بعد از گذشت چند سال به صورت رایگان منتشر کند؛ پس اگر هنوز این کار را نکرده، حتماً منتظر سود بیشتری است.
۷. فقط من نیستم، همه همین کار را می‌کنند!
برخی افراد هم می‌دانند نقض قوانین کپی‌رایت کار نادرستی است اما ترجیح می‌دهند هم‌رنگ جماعت باشند به طوری که این افراد می‌گویند فقط من نیستم که این کار را می‌کنم، همه همین کار را می‌کنند! چیزی که شخص طرفدار این توجیه اصلاً در نظر نمی‌گیرد این است که یک جامعه از مجموعه‌ای از افراد تشکیل شده که خود او نیز یکی از اجزای این مجموعه است و از سوی دیگر اگر یک کار احمقانه را میلیون‌ها نفر تکرار کنند، کماکان چیزی از احمقانه بودن آن کار کم نخواهد شد!
۸. من نمی‌دانستم این کار دزدی است!
این مورد شاید خیلی شبیه بهانه و توجیه نباشد. این درست است که افرادی هستند که نَه از روی عمد، بلکه به خاطر کمبود دانش دست به استفادهٔ غیرقانونی از محصولات مختلف می‌زنند (مثلاً ممکن است در نقاطی از جهان افراد اصلاً اطلاعی از قانون کپی‌رایت نداشته باشند و این‌طور تصور کنند که تمام اطلاعات موجود در وب، رایگان است.)
سخن پایانی
در بالا فهرستی از بهانه‌های گوناگون برای استفادهٔ غیرقانونی از نرم‌افزار، فیلم، وب‌سایت و … را بیان کردیم. یکی نمی‌خواهد پولی بپردازد، یکی می‌خواهد اما توان پرداخت آن را ندارد، یکی معتقد است برای یک بار استفاده نیازی نیست پولی بپرازد، یکی فکر می‌کند شرکت‌های تولیدکننده آن‌قدر سرمایه دارند که پول ندادن او به جایی برنمی‌خورد و بهانه‌های دیگری از این دست و این در حالی است که این فهرست را همچنان می‌توان طولانی‌تر کرد و موارد بیشتری را به آن افزود، اما واقعیت این است که در نهایت همهٔ این‌ها بهانه و توجیه هستند (برای آشنایی با قوانین این سایت، می‌توانید به صفحهٔ قوانین سکان آکادمی مراجعه نمایید.)
نمی‌توان منکر این شد که در برخی از موارد این خودِ تولیدکنندگان هستند که با سیاست‌های نادرست، خواسته یا ناخواسته مصرف‌کننده را در شرایطی قرار می‌دهند که او را به نقض قانون کپی‌رایت متمایل می‌کنند و حتی گاهی عمداً به نقض این قوانین دامن زده و از این طریق سودی را نصیب خود می‌کنند. از سوی دیگر، منکر این موضوع نیز نمی‌توان شد که برخی افراد چه بهانه‌ای داشته باشند و چه نداشته باشند، اهمیتی به این قانون نمی‌دهند و اساساً حقی برای تولیدکننده قائل نیستند!
برخی بر این باورند که ایرادی ندارد اگر محتواهای دیجیتال را بدون پرداخت حق قانونی‌شان به دست آورند زیرا نگاهی که آن‌ها به یک محصول فیزیکی دارند با نگاهشان به یک محصول دیجیتال متفاوت است که البته نمی‌توان گفت همه این‌طور فکر می‌کنند، اما به هر صورت این طرز تفکر شایعی است (مثلاً اگر یک شییٔ فیزیکی مانند اتومبیل کسی را بدزدیم، این دید وجود دارد که واقعاً چیزی را از او تصاحب کرده‌ایم و او دیگر از داشتن آن محروم شده است که کار بسیار ناپسندی است اما اگر یک نسخه از سیستم‌عاملی مانند ویندوز را بدون پرداخت هیچ وجهی نصب کنیم، هنوز ویندوز سر جای خودش هست و تولیدکنندهٔ ویندوز هنوز هم آن را دارد. در یک کلام، می‌توان گفت که این طرز فکر فریبنده و در عین حال خطرناک است.)
البته امروزه با گسترده‌تر شدن خدمات شرکت‌های مرتبط با فناوری‌های دیجیتال و افزایش حمایت‌های قانونی از صاحبان آثار و تولیدکنندگان محصولات فرهنگی و بهبود نسبی سطح فرهنگ جامعه نسبت به گذشته، افراد بیشتری به پرداخت هزینهٔ خدمات و محصولاتی که استفاده می‌کنند روی آورده‌اند. همچنین در صنعت نرم‌افزار نیز رویکرد #اپن‌سورس بیش از پیش رواج یافته و میدان بهانه‌جویی برای استفادهٔ غیرقانونی از نرم‌افزارهای غیررایگان را برای بهانه‌جویان تنگ و تنگ‌تر نموده است (مثلاً در زمینهٔ سیستم‌عامل، امروزه توزیع‌های اپن‌سورس و رایگان مختلفی از گنو/لینوکس وجود دارد که می‌توان آن‌ها را با خیال راحت بدون پرداخت یک ریال مورد استفاده قرار داد.)
حال نوبت به نظرات شما می‌رسد. آیا به قانون کپی‌رایت و رعایت حقوق صاحبان آثار و تولیدکنندگان محتوا معتقدید؟ در عمل تا چه اندازه به رعایت این قانون پایبندید و چه راه‌حل‌هایی را برای مقابله با این مشکل عمدتاً فرهنگی پیشنهاد می‌کنید؟ نظرات، دیدگاه‌ها و تجربیات خود را با سایر کاربران سکان آکادمی به اشتراک بگذارید.