وردپرس 5.9 یا «Joséphine»، در تاریخ 25 ژانویه 2022 (5 بهمن 1400) منتشر شد. مهم‌ترین قابلیت جدیدی که در مورد وردپرس 5.9 باید بدانید این است: قابلیت ویرایش کامل سایت با ویرایشگر بلوکی وردپرس. البته در صورتی می‌توانید از آن استفاده کنید که قالب شما از آن پشتیبانی کند و یا بخواهید قالب جدید معرفی شده توسط وردپرس را به کار ببرید.
طبق گفته‌ی توسعه دهندگان وردپرس، این به‌روزرسانی، یکی از بزرگ‌ترین به‌روزرسانی‌ها پس از راه‌اندازی گوتنبرگ (Gutenberg) یا همان ویرایشگر بلوکی وردپرس است.
در این نوشتار، تلاش می‌کنیم تا تغییرات مهم و امکانات تازه‌ی ورژن جدید وردپرس را بررسی و بیان کنیم.
ویرایش کامل سایت (FSE):
بزرگ‌ترین خبر در وردپرس 5.9، قابلیت «ویرایش کامل سایت» (Full Site Editing یا FSE) است. به طور خلاصه، «ویرایش کامل سایت» ساخته شده است تا بتوانید در همان پنل مدیریت وردپرس، همه‌ی سایت را کنترل کنید. به بیانی دیگر، ایده این است که همه‌ی سایت با ویرایشگر بلوک، قابل شخصی‌سازی باشد.(منظور ظاهر سایت یا بخش front-end است)
پس از فعال‌سازی یک پوسته‌ی بلوکی، گزینه‌های سفارشی‌سازی، ابزارک‌ها و فهرست‌ها که در زیرمنوی «نمایش» وجود دارند با «ویرایشگر» جایگزین می‌شوند؛ جایی که کاربران تغییرات ظاهری سایت خود را انجام می‌دهند.
قابلیت اصلی ویرایش کامل سایت، توانایی ویرایش سرتاسر سایت با بلوک‌ها است. تا پیش از این کنترل همه‌ی این موارد به صورت اختصاصی در اختیار پوسته‌ی سایت بود، بنا بر این گنجاندن این توانایی در هسته‌ی وردپرس، کوچی است از شیوه‌ی پیشین مدیریت المان‌ها به شیوه‌ی نوینِ ویرایش کامل سایت، و این شامل ساخت و استایل‌دهی المان‌هایی از جمله سربرگ‌ها(header) و پابرگ‌ها(footer)، عنوان سایت، فهرست‌ها و دیگر المان‌ها می‌شود.
هرچند باید بدانید که ویرایش کامل سایت تنها زمانی کار می‌کند که از یک پوسته‌ی مبتنی بر بلوک استفاده کنید، مانند پوسته‌ی Twenty Twenty-Two. برای همه‌ی دیگر پوسته‌ها شما همچنان باید از سفارشی‌سازی، ابزارک‌ها، و فهرست‌ها استفاده نمایید. همچنین، لزومی به به‌روزرسانی و استفاده از یک پوسته‌ی مبتنی بر بلوک نیست، شما همواره می‌توانید از پوسته‌ی کلاسیک استفاده کنید.
همان طور که در تصویر زیر می‌بینید طراحی ظاهر ویرایشگر، مشابه با پیشخوان وردپرس و ویرایشگر نوشته/برگه است.
ویرایش و ساخت قالب‌ها
ویرایش کامل سایت با یک قالب بلوکی به شما توانایی ویرایش قالب‌ها و استایل‌های سایت را می‌دهد. در روش قدیمی، قالب‌ها و استایل‌ها با کدهایی که در فایل‌های پوسته قرار داشتند ساخته می‌شدند.
برخی از قالب‌های پوسته‌ی Twenty Twenty-Two را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید.
با کلیک بر روی «افزودن جدید» می‌توانید یک قالب جدید ایجاد کنید و با کلیک بر روی هر کدام از قالب‌ها، می‌توانید در ویرایشگر بلوکی، مشابه با ویرایشگر نوشته/برگه، قالب را ویرایش کنید.
سفارشی‌سازی قسمت‌ها قالب
قابلیت دیگر ویرایش کامل سایت، ویرایش قسمت‌های قالب است که به شما توانایی ویرایش اجزای مختلف سراسر سایت را می‌دهد، از جمله سربرگ و پابرگ.
با کلیک بر روی «افزودن جدید» می‌توانید یک قسمتِ قالب جدید ایجاد کنید و با کلیک بر روی هر کدام از قسمت‌های قالب، می‌توانید در ویرایشگر بلوکی آن را ویرایش کنید.
ویرایش استایل سراسر سایت
قابلیت برجسته‌ی دیگری که در ویرایشگر کامل سایت وجود دارد، شیوه‌نامه‌ها است؛ قابلیتی که به شما توانایی سفارشی‌سازی رنگ‌های سایت، تایپوگرافی، چیدمان‌ها، و بسیاری از موارد دیگر را می‌دهد. (بخش سمت چپ در تصویر پایین)
همچنین در پایینِ بخش شیوه‌نامه‌ها، در بخش بلوک‌ها شما می‌توانید لیستی از بلوک‌های موجود در سایت را مشاهده کنید که قابلیت ویرایش دارند. ویرایشی که برای این بلوک‌ها صورت می‌گیرد، در همه‌ی سایت انجام شده و ثابت می‌ماند.
پوسته‌ی جدید Twenty Twenty-Two، نخستین قالب بلوکی پیش‌فرض:
«و سلام کنید به نخستین قالب بلوکی پیش‌فرض در تاریخ وردپرس. این قالب فراتر از یک قالب پیش‌فرض جدید است. این یک راه تازه برای کار با پوسته‌های وردپرس است.» - از سایت رسمی وردپرس
هر سال، وردپرس یک پوسته‌ی(Theme) پیش‌فرض جدید ایجاد می‌کند، که این شامل سال 2022 هم می‌شود، نام پوسته‌ی این سال «Twenty Twenty-Two» است. پوسته‌ی Twenty Twenty-Two یک پوسته‌ی مینیمالیستی و سبک، و در عین حال دارای امکاناتی جذاب جدید است.
در کنار همه‌ی امکاناتی که این پوسته در اختیار می‌گذارد، مهم‌ترینِ آن، سازگاری با قابلیت جدید وردپرس یعنی «ویرایش کامل سایت» است.
بلوک راهبری (Navigation) جدید
وردپرس 5.9 راهبری مبتنی بر بلوک را معرفی کرده است که به کاربران توانایی ساخت، مدیریت و استفاده‌ی دوباره از فهرست‌هایی که با بلوک‌های مختلف ساخته شده‌اند را می‌دهد، بلوک‌هایی از لینک برگه‌ها گرفته تا لوگوی سایت و دیگر موارد.
این فهرست‌ها در database به عنوان یک custom post type ذخیره شده و در همه‌ی بخش‌های قالب قابل استفاده است، حتی اگر پوسته را تغییر دهید.
بلوک راهبری جدید را می‌توانید در نوشته‌ها و برگه‌ها نیز استفاده کنید. برای نمونه، برای یک پست طولانی می‌توانید فهرست سرفصل‌ها(table of content) را با بلوک راهبری بسازید.
بهبودهای ویرایشگر بلوکی، همراه با بلوک‌های جدید
تنظیمات و کنترل‌های بیشتر برای بلوک‌ها
سرانجام وردپرس 5.9، ابزارهای تایپوگرافی جدید، کنترل انعطاف‌پذیری چیدمان، و کنترل بهتر روی جزئیاتی مانند فاصله‌ها(Spacing)، کناره‌ها(Borders) و ... را به خود اضافه کرد. پیش از این تنظیمات بلوک خیلی محدود بود، به ویژه اگر می‌خواستید خیلی دقیق جزئیات را تنظیم کنید.
برای نمونه، بلوک پیش‌فرض پاراگراف اکنون شامل انتخاب رنگ برای رنگ متن و رنگ پس‌زمینه، گزینه‌های بیشتر برای تایپوگرافی از جمله ارتفاع خط(line height)، فاصله‌ی بین حروف(letter-spacing) و ... می‌شود.
نمایش فهرست‌وار بهتر و قدرتمندتر
نمایش فهرست‌وار (List View) یا نمایش فهرستی، یکی از پرکاربردترین امکانات ویرایشگر بلوکی است، به ویژه اگر از چیدمان‌های پیچیده استفاده می‌کنید. در نمایش فهرست‌وار محدودیت‌هایی وجود داشت که وردپرس 5.9 بهبودهای بسیار خوبی به کارایی آن بخشیده است.
برای نمونه در وردپرس 5.9، می‌توانید بلوک‌ها را از سمت چپ به نمایش فهرستی در راست بکشید و یا در همان نمایش فهرستی، آن‌ها را با کشیدن و رها کردن جابه‌جا کنید. این قابلیت زمانی که چیدمانی پیچیده دارید، بسیار کاربردی خواهد بود. همچنین قابلیت مخفی کردن یا نمایش بلوک‌های زیر مجموعه و افزودن لنگر HTML (HTML anchor) به هر بلوک ساده‌ای را دارید.
مرورگر الگوها
الگوهای بلوکی وردپرس، چیدمان‌های بلوکی از پیش ساخته شده‌ای هستند که تنها نیاز به درج کردن دارند. الگوهای بلوکی در واقع گروهی از بلوک‌های وردپرس هستند که به کاربران توانایی ایجاد هر چیدمان پیچیده‌ای را تنها با چند کلیک می‌دهند.
در مخزن الگوی وردپرس شمار بسیاری از الگوهای بلوکی گردآوری شده که بتوانید بدون هدر رفتن زمان، هر کدام را انتخاب و به آسانی درج کنید. با افزایش شمار الگوهای بلوکی موجود در مخزن الگوی وردپرس، اکنون یک مرورگر الگوی مُدال ساخته شده است که می‌توانید با زدن دکمه‌ی «کاوش» در تب الگوها به آن دسترسی داشته باشید.
بهبود عملکرد
وردپرس 5.9 شامل چندین مورد بهبود در عملکرد نیز می‌شود. لیست کامل آن را می‌توانید در بهبود عملکرد در وردپرس 5.9 مشاهده کنید.
بهبودهای عملکرد درج کننده بلوک
درج کننده بلوک نسبت به نسخه پیشین بهبود عملکرد خوبی پیدا کرده است. احتمالا هنگام جستجو و درج بلوک‌ها تفاوت در سرعت و آسانی را متوجه خواهید شد.
بهبود Lazy-Loading تصویرها
این قابلیت نخست در وردپرس 5.5 معرفی شد و سپس در وردپرس 5.7 به iframeها نیز گسترش داده شد. در وردپرس 5.9، پیاده‌سازی آن برای هر دوی این موارد بهبودهایی داشته که عملکرد آن را افزایش داده است.
به ویژه:«آنالیزی روی 50 پوسته مشهور صورت گرفت که نشان داد این بهبود، LCP را هم بهتر کرده و در نتیجه page load را 30 درصد افزایش داده است.»
پیشرفت‌ها برای برنامه نویسان
وردپرس 5.9 به‌روزرسانی‌های زیادی را شامل می‌شود که تمرکز آن‌ها روی برنامه نویسان است. در زیر چند مورد را از امکانات و بهبودهای این به‌روزرسانی را که قابل توجه است بیان می‌کنیم.
منابع برای ساخت یک پوسته‌ی بلوکی
وردپرس 5.9 پوسته‌ی مبتنی بر بلوک را معرفی کرد که از بلوک‌ها برای ایجاد قالب‌ها و ساختار کل سایت استفاده می‌کند. بخش جدید «قالب‌ها» و «قسمت‌های قالب» با HTML تعریف شده‌اند و از استایلی که در theme.json تعریف شده استفاده می‌کنند.
مخزن theme-experiments در گیت هاب یک قالب خالی دارد که شروع خوبی برای ساخت نخستین قالب بلوکی است. همچنین یک اسکریپت command-line برای تولید یک پوسته‌ی خالی بلوکی وجود دارد:
git clone https://github.com/WordPress/theme-experiments
cd theme-experiments
php new-empty-theme.phpمستندات پوسته‌ی بلوکی
- Block Theme Overview: زیربنای پوسته‌های بلوکی و ساختار و فرمت پوسته‌ها را شرح می‌دهد.
- Create a block theme: آموزش کاملی برای ساخت پوسته بلوکی است.
- Global settings & styles: مستنداتی از چگونگی استفاده از theme.json و افزودن استایل‌ها به پوسته است.
به‌روزرسانی برای Settings، Styles و theme.json
وردپرس theme.json را که ورژن 1 آن در وردپرس 5.8 معرفی شده بود، به ورژن 2 به‌روز کرد. فایل‌های theme.json ورژن 1 همچنان مثل گذشته کار می‌کنند، و در runtime توسط وردپرس به فرمت ورژن 2 تبدیل می‌شوند.
چندین stylesheet برای یک بلوک
اکنون دیگر می‌توانید برای هر بلوک بیش از یک stylesheet را ثبت(register) کنید. با این قابلیت می‌توانید استایل‌ها را در بین بلوک‌هایی که می‌نویسید به اشتراک بگذارید، یا استایل‌ها را به هر بلوک جداگانه اختصاص دهید تا تنها هنگامی استایل‌ها load شوند که بلوک مورد استفاده قرار گرفت. برای مطالعه‌ی بیشتر به نوشتار استفاده از چندین stylesheet برای یک بلوک مراجعه کنید.
قلاب‌ها(Hook) و توابع جدید
در وردپرس 5.9 قلاب‌ها و توابع جدیدی افزوده شده‌اند که به برنامه نویسان برای کار با Postها، Post Typeها، و Taxonomiesها کمک می‌کنند.
API جدید برای دسترسی به تنظیمات عمومی و استایل‌ها
و در نهایت، وردپرس 5.9 با API عمومی PHP همراه است که می‌تواند داده‌های theme.json را نیز بخواند.