صنعت توسعه نرم‌افزار با سرعت بسیاری در حال توسعه است و به ناچار برای همراه شدن با آن، مجبوریم بخشی از تکنولوژی ها و مفاهیم جدید را به صورت خودآموز یاد بگیریم. اما خیلی از اوقات ما اصلا نمیدانیم باید از کجا شروع کنیم و با چه ترتیبی مفاهیم جدید را یاد بگیریم. در این مواقع یک منتور یا راهنما میتواند به کمک ما بیاید تا بتوانیم مفاهیم مورد نیاز را در زمان کم و با بهره وری بالا بیاموزیم. منتور کسی است که خود تجربه ی یادگیری یا کار در زمینه ی موردنظر ما را داشته باشد. بدین ترتیب انتقال سریع و بدون واسطه اطلاعات بین ما و کسی که تجربه ی کار در زمینه ی موردعلاقه ما را دارد، میتواند به افزایش سرعت پیشرفت ما و همچنین انتقال مفاهیم، متناسب با موضوعات روز آن زمینه ختم شود، همچنین میتواند به ما دیدی کلی بدهد درباره ی این که چرا برای حل مشکلاتمان از روش های خاصی استفاده میکنیم. بحث منتورینگ (Mentoring) فقط مربوط به صنعت توسعه نرم‌افزار نیست و در باقی صنایع هم برای افزایش سرعت یادگیری تازه کاران و انتقال مفاهیم کاربردی به صورت عمیق‌تر و موثرتر طرح هایی به صورت کارآموزی تعریف و پیاده سازی میشوند که در این طرح ها کارآموز توسط یک منتور راهنمایی میشود تا در مدت زمان کم بخشی از تجریبات مورد نیاز برای کار در زمینه ی مورد بحث به او منتقل شود. اما در صنعت توسعه نرم افزار خیلی از اوقات، تازه کاران به بحث انتخاب یک منتور و راهنمایی گرفتن از او توجه نمیکنند و صرفا به دنبال خود آموزی میروند. بدین ترتیب تازه کاران بسیاری از راه هایی که یک شخص با تجربه قبلا رفته را دوباره تجربه میکنند در حالی که میتوانستند با کمک گرفتن از یک منتور مسیر درست را از همان ابتدا انتخاب کنند و در وقت و هزینه ی خود صرفه جویی کنند.
ممکن است خود شما هم تا به حال تجربه ی داشتن یک منتور را به نوعی تجربه کرده باشید. مثلا هنگامی که از دوست یا همکار خود که در حوزه ای خاص تجربه دارند، برای وارد شدن به آن حوزه راهنمایی خواسته اید. البته که برخی از شما از این تجربه راضی بوده اید و استفاده از تجربیات منتورتان باعث پیشرفت سریع تر شما شده است، اما کسانی هم هستند که خاطره ی خوشی از این دوره ندارند و به دلایل مختلفی بهره گیری از منتورشان نتیجه ی مطلوب را برای آن ها همراه نداشته است. این دلایل میتواند عدم وجود رابطه ی مناسب و محترمانه بین افراد و منتور هایشان باشد یا اینکه صرفا انتقال تجربه ای که انتظار داشتند محقق نشده است.
به طور کلی منتور بودن به معنی راهنمایی و همراهی افراد کم تجربه تر و تازه کار برای کسب کردن تخصص و تجربه در زمینه ای است که منتور، خود تجربه ودانش کافی را در آن زمینه داشته باشد. رابطه ی بین کارآموز و منتور ها به دو دسته ی رسمی و غیر رسمی تقسیم میشود. منتورینگ رسمی معمولا در محیط کار اتفاق میافتد، بدین صورت که شما مثلا به عنوان یک برنامه نویس ارشد منتور یک برنامه نویس تازه کار یا یک کاراموز در شرکت میشوید. این وظیفه توسط شرکت برعهده شما قرار داده شده است و به نوعی یک منتورینگ رسمی محسوب میشود، در این دست منتورینگ ها، هدف منتور و کارآموز مشخص تر است و مواردی که منتور باید سعی در انتقال تجربه و دانش مربوط به آن ها را داشته باشد مشخص است. دسته دیگر منتورینگ ها زمانی اتفاق میافتد که یکی از دوستان یا اشنایان، به شما مراجعه کرده و برای ورود به زمینه ی فعالیت شما، از شما راهنمایی میخواهد. کاملا واضح است که نوع رابطه شما با این دوست یا اشنا با کسی که شرکت به صورت رسمی شما را به عنوان منتور او منصوب کرده، متفاوت است. منتورینگ غیر رسمی مانند منتورینگ رسمی چاچوب مشخص و دقیقی ندارد و میتواند متناسب با نیاز های کارآموز تغییر کند. منتورینگ های غیر رسمی میتواند به چند روش آغاز شود، مثلا کارآموز میتواند یک سوال تخصصی از شما بپرسد، یا مستقیما از شما درخواست کند که مثلا برای توسعه دهنده سمت سرور شدن به او کمک کنید.
در ادامه به تعدادی نکته میپردازیم که باعث میشود شما، منتور بهتری شوید. نکته قابل توجه راجع به تمامی نکات ارائه شده این است که شما میتوانید در منتورینگ های رسمی و غیر رسمی از آنها استفاده کنید تا نتیجه‌ی بهتری بگیرید.
نکته 1 : گذشته تان را از یاد نبرید و اصیل باشید
وقتی به عنوان منتور یک شخص تازه کار فعالیت میکنید، نباید این نکته را از یاد ببرید که شما هم روزی دقیقا در جایگاه امروز کارآموزتان بوده اید. ممکن بود این سوال احمقانه را خودتان می پرسیدید، انتظار چه رفتاری از منتورتان داشتید. اگر خودتان همین اشتباهات را انجام میدادید، آیا دوست داشتید منتورتان به زبان تحقیر با شما صحبت کند. وظیفه ی اصلی شما به عنوان یک منتور این است که مانند چراغی، راه تاریک رسیدن به هدف را برای کارآموزتان روشن کنید تا کارآموز بتواند طی مسیر فرصت ها را شناسایی کند.
نسبت به موضوعات و مفاهیمی که خودتان بلد نیستید، راحت برخورد کنید. هنگامی که به مفهومی برخورد میکنید که چیزی درباره آن نمیدانید، وقت بگذارید و همراه کارآموزتان به جست و جو در اینترنت بپردازید و مسئله را روشن کنید. این رویه نه تنها باعث میشود که کارآموزتان حس اعتماد به شما پیدا کند، بلکه باعث میشود با فرآیند حل مسئله و تحقیق راجع به یک مشکل آشنا شود و بتواند در آینده، موضوعاتی که با آنها آشنا نیست را با جست و جو یادبگیرد.
نکته 2 : نقاط قوت کارآموزتان را به او یادآوری کنید
اگر نقطه قوتی در کارآموز میبینید به او بگویید. اگر فکر میکنید که کارآموزتان توانایی دارد که میتواند راجع به آن صحبت کند او را تشویق کنید که درباره ی آن توانایی بنویسد و راجع به آن صحبت کند. این کار نه تنها باعث میشود که او احساس اعتماد به نفس پیدا کند، بلکه باعث استحکام روابط شما با او هم میشود. هر شخصی در زمینه ای تبهر دارد و میتوانید از افراد در زمینه های تخصصی خودشان نکته های ارزشمندی بیاموزید.
نکته 3 : هر نکته ای را با دلیل و استدلال آموزش دهید
حفظ کردن، روش درست و موثری برای حل مسائل به خصوص در دنیای توسعه نرم افزار نیست. راه حلی که بدون جزئیات و فقط به قصد حفظ کردن مطرح شود به سرعت هم از یادمان میرود. فرض کنید که شما به مشکلی بر خورده اید و از همکارتان در محل کار برای حل آن کمک میخواهید. اگر شما صرفا همه ی کار هایی که او می‌گوید را انجام دهید و برای اینکه وقت او را نگیرید از بخش هایی که برایتان مبهم است سوال نپرسید، در نهایت مشکل شما حل میشود اما اگر دفعه بعد به همان مشکل برخورد کنید، باید دوباره از او یا شخص دیگری کمک بخواهید چون شما توانایی حل آن مسئله را کسب نکرده اید. رابطه ی شما و کارآموزتان هم دقیقا به همین صورت است، اگر در جواب سوال کارآموز صرفا یک راه حل سریع و خشک و خالی به او تحویل دهید، او نه تنها توانایی حل مسئله را پیدا نمیکند بلکه این به عادتی برای او بدل میشود که وقتی به مشکلی برخورد کند دنبال راه حل ساده و آماده ای است که در سریع ترین زمان مشکلش را حل کند در حالی که باید این توانایی را پیدا کند که با مشکل روبه رو شده و با بررسی علل مشکل اقدام به حل آنها کند. پس مهم ترین نکته ای که در مواجهه با مسائل باید به آن توجه کنیم، پرسیدن سوال "چرا" است. چرا این مشکل ایجاد شد؟ چرا این راه حل مشکل را حل کرد؟ ریشه مشکل کجا بود؟ از این دست سوالات نه تنها به کارآموز کمک میکند بلکه به دانش منتور در آن زمینه هم عمق بیشتری میدهد.
نکته 4 : به کارآموزتان وقت اختصاص دهید و با او ارتباط برقرار کنید
توجه داشته باشید که مهم ترین انگیزه ای که افراد را به انتخاب منتور تشویق میکند، نیاز به راهنمایی خصوصی است. یعنی یک شخص زمانی به انتخاب یک منتور فکر میکند که نیاز داشته باشد تا سوالاتش را به صورت مستقیم از یک شخص(منتور) بپرسد و از او راهنمایی بگیرد. پس وقتی کارآموز از شما به عنوان منتور راهنمایی میخواهد یا سوالی میپرسد، سریع و بدون هیچ صحبتی او را به منابع خارجی ارجاع ندهید. برای کارآموزتان وقت بگذارید و این را به او نشان دهید که برای پاسخ دادن به سوالات او وقت میگذارید. این کار باعث ایجاد حس اعتماد بین کارآموز و منتور میشود. اگر هر سوالی که کارآموز میپرسد، او را به یک منبع خارجی ارجاع دهید بدون اینکه درباره ی سوال با او صحبت کنید، باعث میشود که کم کم کارآموز شجاعت سوال کردن را از دست بدهد و دیگر سوالاتش را به راحتی مطرح نکند.
باید احساس راحتی و اعتماد بین خودتان و کارآموزتان ایجاد کنید. این ارتباط چند جا به کمک شما می‌آید مثلا گاهی اوقات کمک کردن به افراد به معنی اشاره به نکاتی است که کارآموز باید بیشتر روی آنها کار کند و بهترین حالت برای گفتن این نکته به صورت خصوصی است نه در جمع و در صورتی شما میتوانید به صورت خصوصی این مورد را منتقل کنید که از قبل رابطه ای دو طرفه بر پایه اعتماد و راحتی ایجاد کرده باشید.
البته اگر شما هیچ اطلاعی از موضوعی ندارید، مشکلی ندارد که کارآموزتان را به منبع خارجی ارجاع دهید، و اتفاقا در این مورد کار درستی انجام داده اید، اما ارجاع دادن نباید برای همه ی سوالات و مشکلات تکرار شود.
نکته 5 : شبکه ی ارتباطتان را گسترش دهید
یکی از مهم ترین ویژگی های یک منتور خوب داشتن شبکه ی ارتباطی بزرگ و موثر با افراد باهوش، حرفه ای و شناخته شده در زمینه ی فعالیت او است. هر چقدر منتور بتواند افراد باهوش و کارآمد بیشتری را به پروسه ی کارآموزی اضافه کند، امکان موفقیت کارآموز بیشتر میشود. شبکه ی ارتباط شما میتواند به عنوان یک نیروی کمکی برای شما عمل کند. مثلا اگر شما در زمینه ی خاصی تجربه یا دانش کافی برای راهنمایی کارآموزتان ندارید، میتوانید از یکی از افراد در شبکه ی ارتباطیتان که دانش مورد نظر را دارد استفاده کنید تا کارآموزتان بتواند در زمینه ای که میخواهد عمیق شود. همچنین این کار باعث میشود کارآموزان یاد بگیرند چگونه با افراد مختلف آشنا شوند و با ایجاد ارتباطی سازنده بتوانند از دانش و تخصص آن فرد استفاده کنند که این مورد هم تاثیر بسیاری بر موفقیت کارآموز در آینده شغلی او دارد.
نکته 6 : فراموش نکنید هدف اصلی آن است که نگذارید کارآموز در طول مسیر جا بزند
در همه حال به یاد داشته باشید که مهم ترین و تاثیر گذارترین وظیفه شما این است که اجازه ندهید در طول مسیر پیشرفت، کارآموزتان روحیه خود را از دست بدهد و جا بزند. توجه کنید که کارآموز شما میتواند با سرچ در اینترنت و مشاهده یک دوره به توسعه دهنده تبدیل شود اما نکته اصلی این است که نیاز دارد در طول مسیر یک شخص(منتور) همراه او باشد و منتور نباید اجازه دهد که در طول مسیر کارآموز جا بزند. منتور باید به کارآموز آموزش دهد که این پستی و بلندی های در طول مسیر آموزش بخش طبیعی راه است و در واقع همین پستی و بلندی ها است که در نهایت او را به یک توسعه دهنده خوب و کارآمد تبدیل میکند. شما به عنوان منتور انتخاب نشده اید تا فقط به تک تک مشکلات و ضعف های کارآموز اشاره کنید، شما باید در درجه اول نقاط قوت او را به او یادآوری کنید و از آن ها تمجید کنید و در کنار این ها به او کمک کنید تا در جهت رفع نقاط ضعفش عمل کند.
نکته 7 : رابطه کارآموز و منتور دو طرفه است
به عنوان یک منتور مهم ترین درسی که میتوانید به کارآموزتان بدهید این است که همیشه و از همه کس میتواند درس های مفید و مهم بیاموزد. برای آموختن به او، میتوانید از خودش شروع کنید. رابطه ی منتور-کارآموزی شما میتواند دو طرفه باشد. مثلا شما در زمینه ی سمت توسعه سرور تخصص دارید و کارآموزتان در زمینه ی هوش مصنوعی دانش قابل توجهی دارد. او میتواند به شما در زمینه ی هوش مصنوعی کمک کنید و شما میتوانید در زمینه ی توسعه سمت سرور به او کمک کنید. به طور کلی این اتفاق میتواند به ایجاد رابطه ای پایدار بین دو شخص ختم شود و ضمن افزایش بهره وری، باعث شود که دو طرف نسبت به رابطه ی منتور-کارآموز به وجود آمده حس اطمینان و رضایت داشته باشند.
خودآموزی به عنوان یکی از مهم ترین رفتار های مورد نیاز برای پیشرفت در دنیای توسعه نرم افزار، میتواند با استفاده از یک منتور در طی مسیر به حد اعلای خود برسد و ارتباط بین منتور وکارآموز به هر دو طرف منفعت های بسیار برساند. ارتباط و درکی که برای منتور بودن نیاز است میتواند تاثیر بسزایی بر میزان درک شخص از ارتباطات انسانی خود داشته باشد و این درک ارتباطات متقابل انسانی، شاید حلقه ی گمشده در روابط تجاری و کاری در صنعت توسعه نرم افزار باشد. درک این نوع ارتباط میتواند نقطه‌ی شروعی برای تعمیق روابط در تعاملات کاری در صنعت توسعه نرم افزار باشد. و بهترین راه برای رسیدن به این هدف آشنا کردن کارآموز ها با این مفاهیم به عنوان اعضای آینده ی این صنعت است.
شما میخواهید در چه زمینه ای فعالیت کنید؟ میتوانید از بخش منتورینگ سکان مسیر خود را برای رسیدن به موقعیت شغلی مورد نظرتان هموار کنید. به زودی با بخش منتورینگ جدیدی در خدمت شما هستیم، منتظر خبر های خوبی باشید.