ممکن است کلمات دیپ وب و دارک وب به گوشتان خورده باشد. اینترنتی که هر روز از آن برای کارهای مفید استفاده می‌کنید، دارای بخش تاریکی است که مجرمان در آن به صورت ناشناس فعالیت کرده و خرید و فروش‌های غیرقانونی خود را انجام می‌دهند. به این بخش از اینترنت، دارک وب (Dark Web) یا وب تاریک گفته می‌شود که دسترسی به آن برای افراد عادی امکان پذیر نیست و تنها با استفاده از ابزارهای خاص می‌توان به این قسمت دسترسی پیدا کرد.
البته ایجاد یک مکان امن در اینترنت که دسترسی به آن به راحتی میسر نباشد، تنها برای جلوگیری از کارهای غیرمجاز انجام نمی‌شود. گاهی برای حفظ امنیت اطلاعات لازم است که این اطلاعات در اختیار مردم عادی نباشد. اینجا همان جایی است که بحث دیپ وب (Deep Web) یا وب پنهان مطرح می‌شود.
(برای آشنایی بیشتر با نحوه‌ی کار وب می توانید به دوره آموزشی وب چگونه کار می کند؟ در سایت سکان آکادمی مراجعه کنید)
اما تفاوت دیپ وب و دارک وب چیست؟ در ادامه این مطلب قصد داریم پاسخ مفصلی به این سؤال بدهیم.
بررسی اینترنت از نظر سطوح مختلف دسترسی
برای این که بهتر متوجه تفاوت دیپ وب با دارک وب شوید، بهتر است ابتدا نگاهی به سطوح دسترسی به اطلاعات در اینترنت بیندازیم. همانطور که می‌دانید اینترنت فضای بسیار بسیار بزرگی است که محتوای گوناگون نظیر عکس، اسناد، ویدیو و غیره در آن جمع‌آوری شده است.
موتورهای جستجو، نحوه استفاده از اینترنت را به کلی متحول کرده‌اند. هرگاه نیاز به پیدا کردن اطلاعات درباره یک موضوع داشته باشید، به سرعت می‌توانید با استفاده از موتور جستجو، اطلاعات مورد نظر خود را کسب کنید.
باور کنید یا نه، مطالبی که در موتورهای جستجو وجود دارد، تنها بخش اندکی از تمامی مطالب موجود در اینترنت است. در واقع بخش‌های زیادی از اطلاعات وجود دارد که دسترسی به آن‌ها از طریق موتورهای جستجو نظیر گوگل و بینگ ممکن نیست.
به طور کلی اینترنت از نظر سطح دسترسی کاربران آن به اطلاعات، به سه دسته تقسیم می‌شود:
- وب بیرونی (Surface web):
سطح بیرونی اینترنت است که برای تمامی کاربران اینترنت در دسترس است. این سطح توسط موتورهای جستجو پوشش داده شده است. در واقع تمامی اطلاعات موجود در این سطح، در لیست نتایج موتورهای جستجو آورده شده است.
موتورهای جستجو همواره به طور هوشمند اطلاعات جدید را شناسایی کرده و به فهرست خود اضافه می‌کنند. جالب است بدانید که تنها کمتر از ۵ درصد کل اطلاعات موجود در اینترنت مربوط به سرفیس وب می‌شود. در واقع این سطح همان نوک کوهی است که از آب بیرون زده و قسمت بزرگی از آن زیر آب است و دیده نمی‌شود.
- وب پنهان (Deep Web):
اطلاعاتی وجود دارد که قرار نیست شما با جستجو در موتورهای جستجو به آن‌ها دسترسی پیدا کنید. برای مثال، زمانی که آدرس ایمیل خود را می‌سازید، این آدرس به لیست موتورهای جستجو اضافه نمی‌شود. اطلاعاتی نظیر اطلاعات شخصی ذخیره شده در پروفایل شبکه‌های اجتماعی و اسناد موجود در فضای شخصی ابری نیز جزو دیپ وب هستند. وب پنهان حدود ۹۶ درصد از فضای اینترنت را به خود اختصاص داده است.
- وب تاریک (Dark Web):
در نهایت به دارک وب می‌رسیم. دارک وب بخشی از دیپ وب است، چرا که با استفاده از موتورهای جستجوی معمولی نمی‌توانید به آن دسترسی داشته باشید. علاوه بر این، پنهان بودن این بخش از وب به علت حفظ حریم شخصی نیست، بلکه برای در امان ماندن از چنگال قانون است. در این بخش از وب کارهای غیرقانونی نظیر خریدوفروش مواد مخدر و اسلحه انجام می‌شود.
در ادامه با بررسی ویژگی‌های دیپ وب و دارک وب بیشتر به تفاوت های آن ها خواهیم پرداخت.
دیپ وب و کاربردهای آن
هماطور که پیش‌تر گفتیم، اطلاعاتی وجود دارد که نباید در دسترس تمام کاربران اینترنت باشد. این اطلاعات می‌تواند شامل اطلاعات حساب بانکی شما، اطلاعات شخصی نظیر تاریخ تولد و محل زندگی، اطلاعات محرمانه دولتی و نظامی، اطلاعات ذخیره شده روی فضاهای ابری و غیره باشد.
حتی اگر صاحب یک کسب‌وکار بسیار کوچک باشید و از یک سامانه کامپیوتری رمزنگاری شده استفاده کنید که تنها کارمندان احراز هویت شده شما به اطلاعات موجود در این سامانه دسترسی دارند، در واقع اطلاعات خود را در دیپ وب ذخیره کرده‌اید.
اما دسترسی به اطلاعات موجود در دیپ وب چگونه میسر است؟
چگونگی دسترسی به اطلاعات موجود در دیپ وب
برای دسترسی به این اطلاعات، باید احراز هویت شوید. معمولاً این کار با اختصاص نام کاربری و رمز عبور به کاربران مجاز انجام می‌شود. در واقع کاربر مجاز به سامانه مورد نظر مراجعه کرده و با ورود نام کاربری و رمز عبور، می‌تواند به اطلاعات مورد نظرش دسترسی داشته باشید.
ممکن است اطلاعات موجود در چنین سامانه‌ای، طبقه‌بندی شوند. به این معنا که یک کاربر به سطح خاصی از اطلاعات دسترسی داشته باشد و به سطوح دیگر نه. در واقع هر سازمان می‌تواند اطلاعات خود را طبقه‌بندی کند و آن را تنها در اختیار تعداد محدودی از کاربرانش قرار دهد.
بعضی از سامانه‌ها ممکن است از طریق موتورهای جستجو در دسترس نباشد و کاربر مجاز باید آدرس سامانه را از سازمان مربوطه دریافت کند. برای مثال آدرس سرور داخلی یک سازمان را نمی‌توانید در موتور جستجو پیدا کنید. در حالی که سامانه‌هایی نظیر اینترنت بانک از طریق موتورهای جستجو در دسترس است اما برای ورود به آن باید قبلاً احراز هویت شده باشید و نام کاربری و رمز عبور دریافت کرده باشید.
ممکن است برای عضویت در بعضی از وبسایت‌ها (نظیر وبسایت‌های آموزشی) و دسترسی به محتوای موجود در آن، علاوه بر ثبت نام نیاز به پرداخت حق عضویت نیز وجود داشته باشد.
آیا برای دسترسی به دیپ وب به ابزار خاصی نیاز است؟
نکته دیگری که باید هنگام دسترسی به اطلاعات موجود در دیپ وب در نظر گرفت آن است که برای دسترسی به این اطلاعات نیاز به استفاده از ابزار یا مرورگر خاصی نیست و می‌توانید با مرورگرهای معمول و شناخته شده نظیر کروم و فایرفاکس به این اطلاعات دسترسی داشته باشید.
امنیت دیپ وب چگونه تضمین می‌شود؟
از آنجایی که دسترسی به اطلاعات موجود در دیپ وب تنها باید توسط کاربران مجاز صورت بگیرد، امنیت عامل مهمی است که باید در نظر گرفته شود. برای مثال هیچ کس نمی‌خواهد که شخص دیگری به جای خودش وارد حساب بانکی او شده و تراکنش‌های بانکی‌اش را مشاهده کند یا این که بدتر، حساب او را خالی کند!
سازمان‌ها بر اساس میزان حساسیت اطلاعات خود، اقدام به استفاده از تکنولوژی‌های خاص نظیر رمزنگاری اطلاعات می‌کنند تا امکان افشای اطلاعات به حداقل برسد. همچنین آن‌ها همواره به کاربران خود توصیه‌هایی برای حفظ امنیت اطلاعاتشان می‌کنند، از جمله:
- عدم افشای رمز عبور و نام کاربری
- عدم ورود به سامانه هنگام اتصال به شبکه‌های عمومی اینترنت (نظیر اینترنت هتل و رستوران)
- بروزرسانی سیستم عامل و مرورگرها به آخرین نسخه
دارک وب و کاربردهای آن
برای فهم بهتر دیپ وب و دارک وب، در این بخش به دارک وب و ویژگی‌های آن می‌پردازیم. همانطور که پیش‌تر گفتیم دارک وب بخشی از دیپ وب است. این بخش، فضای بسیار کوچکی از دیپ وب و در کل اینترنت را به خود اختصاص داده است.
اما پیداس دارک وب تاریخچه جذابی دارد که خواندن آن به شما کمک می‌کند تفاوت دیپ وب و دارک وب را بهتر درک کنید.
تاریخچه پیدایش دارک وب
همانطور که می‌دانید در اینترنت بیشتر فعالیت‌های شما قابل ردیابیست. بنابراین فضای مجازی محل مناسبی برای خریدوفروش کالاهای غیرمجاز محسوب نمی‌شود. با پیشرفت تکنولوژی و ظهور ارز دیجیتال، امکان ساخت فضایی که کاربران بتوانند بدون شناسایی شدن به خریدوفروش بپردازند، فراهم شد.
پیداش دارک وب به تکنولوژی‌های تور (Tor) و ارز دیجیتال گره خورده است. تکنولوژی تور با باور به این که هر شخصی بتواند با مخفی کردن هویت اصلی خود به اینترنت بدون سانسور دسترسی داشته باشد، پیشرفت کرد. در واقع تور برای انجام کارهای غیرقانونی ایجاد نشد، اما شخصی به نام راس اولبریکت (Ross Ulbricht)، از این تکنولوژی و نیز از ارز دیجیتال بیت کوین برای ساخت یک بازار سیاه، سواستفاده کرد.
با ترکیب تکنولوژی تور و استفاده از رمزارز بیت‌کوین (Bitcoin)، در سال ۲۰۱۱ این شخص توانست یک بازار سیاه به نام سیلک رود (Silk Road) را راه‌اندازی کند. تمامی اطلاعات ردوبدل شده در این بازار سیاه رمزنگاری شده بود. تراکنش‌ها به وسیله ارز دیجیتال انجام می‌شد و آن‌ها هم رمزگذاری شده و غیرقابل ردیابی بود. هویت کاربران سیلک رود نیز ناشناس بود. تمامی این موارد باعث می‌شد تا کارهای غیرقانونی و فروش کالای قاچاق در این فضا به راحتی انجام شود. در این بازار، شما حتی می‌توانستید شخصی را برای انجام قتل اجیر کنید و دستمزد او را به صورت آنلاین بپردازید.
البته پس از مدتی بر اثر سهل‌انگاری گرداننده این بازار سیاه، پلیس آمریکا توانست او را دستگیر کند. راس اولبریکت به حبس ابد محکوم شد. بعد از سیلک رود، بازار سیاه‌های دیگری نیز با هدف مشابه ساخته شدند، مانند دریم مارکت (Dream Market) و اولوشن (Evolution). اما این بازارها نیز نتوانستند زیاد دوام بیاورند و در نهایت در چنگال قانون اسیر شدند.
با این که بسیاری از بازارهای سیاه موجود در دارک وب، الان دیگر وجود ندارند، اما همچنان مجرمان سایبری به فعالیت در این قسمت تاریک از اینترنت مشغول هستند و دارک وب همچنان زنده است.
تفاوت های دارک وب و دیپ وب
از آنجایی که دارک وب جزئی از دیپ وب است، نمی‌توان به اطلاعات موجود در آن از طریق موتورهای جستجوی معمولی دسترسی داشت. در حالی که می‌توان از طریق موتورهای جستجو به بعضی از وبسایت‌های موجود در دیپ وب دسترسی پیدا کرد، اما از طریق گوگل و سایر موتورهای جستجو نمی‌توان به هیچ وبسایت موجود در دارک وب دسترسی پیدا کرد.
همچنین سازمان‌های مختلف، ابتدا کاربران را احراز هویت کرده و سپس دسترسی لازم به سامانه‌های موجود در دیپ وب را برای آن‌ها فراهم می‌کنند. اما در دارک وب، هویت کاربران ناشناس است. علت هم آن است که بسیاری از کاربران مشغول دریافت خدمات غیرقانونی یا تأمین آن‌ها هستند.
برای دسترسی به دارک وب به چه ابزاری نیاز است؟
جنبه دیگری از تفاوت دیپ وب و دارک وب مربوط به نحوه دسترسی به این فضاها است. مربوط به نوع دسترسی به این فضاها است. بر خلاف دیپ وب، شما نمی‌توانید با استفاده از ابزارها و مرورگرهای معمول به دارک وب دسترسی پیدا کنید. برای دسترسی به دارک وب باید از ابزارهای خاصی نظیر تور، I2F ،Freenet و سایر ابزارهای مشابه استفاده کنید. برای استفاده از این ابزارها باید دانش لازم را نیز داشته باشید.
همچنین ورود به بخش تاریک اینترنت در شبکه‌های رمزنگاری شده شخصی یا اتصال‌های امن همتا به همتا صورت می‌گیرد.
آیا فعالیت در دارک وب پیگرد قانونی دارد؟
دسترسی به یک وبسایت به خودی خود پیگرد قانونی ندارد. اما اگر در این وبسایت‌ها فعالیت‌هایی که در کشور شما جرم محسوب می‌شوند را انجام دهید، ممکن است به علت سهل‌انگاری شناسایی شده و تحت پیگرد قانونی قرار بگیرید.
بنابراین باید به شدت مراقبت فعالیت‌هایی که در دارک وب انجام می‌دهید باشید. فراموش نکنید که این مکان از خلافکاران و مجرمان پر شده است. در واقع مهم‌ترین تفاوت دیپ وب و دارک وب بر سر قانونی بودن فعالیت‌هایی است که در آن‌ها انجام می‌شود. ممکن است یک سامانه خاص که توسط یک سازمان طراحی شده را نتوانید با استفاده از موتور جستجو پیدا کنید، اما فعالیت خلافی هم در آن انجام نمی‌شود. اما بیشتر فعالیت‌هایی که در دارک وب انجام می‌شوند، غیرقانونی هستند.
در کل برای در امان ماندن از بسیاری از مشکلات، نکات زیر را هنگام مراجعه به دارک وب در نظر بگیرید:
- آی پی خود را همواره تغییر دهید
- با کارت بانکی معمولی خرید نکنید
- فایل‌های ناشناس را دانلود و اجرا نکنید
در پایان به یاد داشته باشید که بدون داشتن دانش کافی و تنها برای سرگرمی به دارک وب مراجعه نکنید!
کلام پایانی درباره تفاوت دیپ وب و دارک وب
در این مطلب، سطوح مختلف دسترسی به اینترنت را معرفی کردیم و به طور مفصل درباره دیپ وب و دارک وب و تفاوت‌های آن‌ها صحبت کردیم. امید است با مطالعه این مطلب توانسته باشید تفاوت‌های اصلی دیپ وب و دارک وب را درک کنید.
