واژگان Speed (سرعت) و Bandwidth (پهنای‌باند) را می‌توان جزو پرکابردترین اصطلاحاتی دانست که کاربران اینترنت با آن‌ها سروکار دارند و با آگاهی از این مفاهیم، سرویس مناسب خود را انتخاب می‌کنند اما در عین حال خیلی از کاربران تفاوت واقعی این دو را نمی‌دانند و برخی از شرکت‌های ارائه‌دهندهٔ خدمات اینترنتی (ISP) هم از این عدم آگاهی سوء‌استفاده کرده و در آگهی‌های تبلیغاتی خود پهنای‌باند را به گونه‌ای جلوه می‌دهند تا کاربران را گمراه کنند!
اگرچه پهنای‌باند و سرعت اینترنت ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند، اما در عین حال مفاهیمی کاملاً متفاوت هستند که برای روشن‌تر شدن این مسئله، ابتدا به ذکر مثالی از دنیای واقعی می‌پردازیم. فرض کنیم شیر آبی داریم که با استفاده از آن می‌توانیم در هر ۵ دقیقه ۱ بطری را پر نماییم که در این صورت ظرف مدت ۱ ساعت ۱۲ بطری پر خواهد شد. حال اگر قطر لولهٔ آب و خروجی شیر آب را دو برابر کنیم، زمان صرف شده برای پر کردن هر بطری آب به یک‌چهارم کاهش پیدا خواهد کرد به طوری که از این پس ظرف مدت ۱ ساعت، 48 بطری پر خواهد شد. در چنین شرایطی گرچه سرعت جریان آب از لوله همچون گذشته است، اما اصطلاحاً Rate (میزان) آب خروجی دو برابر شده است.
همین شرایط را هم می‌توان به شبکه‌های اینترنتی بسط داد. به عبارت دیگر، لینکی که از آن برای ارتباط با اینترنت استفاده می‌کنیم، خواه وایرلس، خواه فیبرنوری و یا غیره، همچون همان لولهٔ آب است و پهنای آن لینک نیز همچون قطر لوله است و دیتای منتقل شده از لینک همچون آب در جریان است. به طور خلاصه، پهنای‌باد به منزلهٔ ظرفیت است و منظور از سرعت هم میزان انتقال دیتا در آنِ واحد است و توجه داشته باشیم که پهنای باد بیشتر هرگز به معنی سرعت بیشتر نیست! در مثال فوق، زمانی که قطر لولهٔ آب را دو برابر می‌کنیم، سرعت حرکت آب همچنان یکسان است.
اجازه دهید برای روشن‌تر شدن این مسئله، مجدد مثالی از دنیای واقعی بزنیم. فرض کنیم از اتوبان سه باندی تهران-قم با سرعت ۱۲۰ کیلومتر/ساعت در حال حرکت هستیم و فرقی نمی‌کند که این اتوبان دو باند، سه باند و یا پنج باند داشته باشد، بلکه سرعت حرکت خودروی شما ۱۲۰ کیلومتر بیشتر نخواهد بود اما خوبی این اتوبان نسبت به جادهٔ قدیم یک باندی تهران-قم این است که در آنِ واحد سه خودرو در کنار یکدیگر می‌توانند حرکت کنند (به عبارت دیگر، ظرفیت این اتوبان سه خودرو در کنار یکدیگر در آنِ واحد است) و این در حالی است که اگر این اتوبان یک باندی بود، خودروها مجبور بودند در صف قرار بگیرند.
حال اگر به جای اتوبان تهران-قم، یک کابل یا فیبرنوری را در نظر بگیریم و به جای خودرو هم بیت (کوچکترین واحد انتقال دیتا که مقداری باینری برابر صفر یا یک است) را مد نظر قرار دهیم، می‌توانیم درک راحت‌تری از این موضوع داشته باشیم. در واقع، هرچه ما پهنای‌باند بیشتری داشته باشیم، به طور هم‌زمان صفر و یک‌های بیشتری می‌توانند در کنار یکدیگر از طریق شبکه از یک سیستم به سیستم دیگری انتقال یابند که این معادل است با انتقال دیتای بیشتر. به طور خلاصه، Bandwidth حداکثر مقدار دیتایی است که می‌تواند در زمانی مشخص از یک شبکه منتقل شود و منظور از Speed، سرعت واقعی داده‌ای است که از یک خط ارتباطی در حال عبور است که البته در بسیاری مواقع هنگام صحبت دربارهٔ میزان سریع بودن یک کانکشن اینترنتی ممکن است این عبارات به جای یکدیگر استفاده شوند و معنای دقیق آن‌ها فراموش شود!
همان‌طور که گفته شد، پهنای‌باند حداکثر مقدار انتقال دیتا است که در واحد بیت بر ثانیه یا Bit Per Second یا به اختصار BPS است که می‌تواند در هر ثانیه از شبکهٔ مابین دو کامپیوتر عبور کند (البته معنای اصلی پهنای‌باند متفاوت از تعریف ارائه شده در شبکه‌های کامپیوتری است و بیشتر به زمینهٔ پردازش سیگنال مربوط می‌شود که در این حوزه پهنای‌باند به معنی تفاوت حداقل و حداکثر فرکانس در یک جریان مستمر می‌باشد و با واحد Hertz آن را اندازه‌گیری می‌کنند.)
اگر فرض کنیم خط شما دارای پهنای باند 50 مگابیت در ثانیه است (یعنی در هر ثانیه می‌توان 50 مگابیت دیتا را انتقال داد) اما این احتمال وجود دارد که نرم‌افزار دانلود شما (مثلاً IDM) عدد 18 را نشان دهد که در چنین شرایطی سرعت واقعی شما 18 مگابیت در هر ثانیه در پهنای باندی 50 مگابیتی می‌باشد که این بدان معنا است که سرعت اینترنت شما می‌تواند هر عددی در بازهٔ ۰ تا 50 باشد و الزاماً برابر با حداکثر میزان پهنای‌باند نیست چرا که ممکن است Response Time (زمان پاسخگویی) سروری که از آن قرار است چیزی را دانلود کنید زیاد نبوده و همین مسئله منجر به کاهش سرعت دانلود شما شود. این تفاوت سرعت واقعی اینترنت و پهنای‌باند می‌تواند علل متفاوتی من‌جمله علل نرم‌افزاری و یا سخت‌افزاری داشته باشد که از آن جمله می‌توان به نوع پروتکل استفاده شده، توانایی و کیفیت تجهیزات مورد استفاده، مسافت کاربر از مرکز مخابراتی، تعداد مشترکان شرکت ارائه‌دهندهٔ خدمات اینترنتی (ISP) و حتی نوع پروتکل‌های مورد استفاده برای دسترسی به اینترنت باشد.
با این تفاسیر، اگر یک ISP تبلیغی مبنی بر ارائهٔ پکیجی با پهنای‌باند Mbps ۲۰ کرد، این هرگز بدان معنا نیست که شما سرعتی به معنای واقعی کلمه بسیار زیاد را تجربه خواهید کرد اما در عین حال این تضمین به شما داده می‌شود که در آنِ واحد شما به همراه چند یوزر دیگر بدون هیچ مشکلی می‌توانید به گشت‌زنی در اینترنت بپردازید چرا که همان‌طور که گفته شد، همچون اتوبانی سه باندی، فضای انتقال دیتای کافی برای استفادهٔ چند یوزر (کاربر) به طور هم‌زمان وجود دارد.