کار کردن و مشغول به حرفه ای بودن، به خودی خود برای سلامت روان هر فرد مفید است. اما محیط کاری سمی با انرژی منفی منجر به بروز مشکلات جسمی و روانی میشود. افسردگی و اضطراب، اثرات مخرب اقتصادی برای فرد و سازمانی که در آن مشغول به کار است بوجود می آورد زیرا بهره وری شخص را به شدت کاهش می دهند. آزار و اذیت هایی که معمولا گزارش می شوند ممکن است از سمت کارفرما و یا همکاران اتفاق افتاده باشد اما اقدامات موثر مختلفی وجود دارند که سازمان ها می‌توانند با انجام هر یک از آنها یک محیط کاری سالم و مثبت را ایجاد کنند.
در سراسر جهان نزدیک به 270 میلیون نفر با افسردگی و استرس دست و پنجه نرم می کنند. طبق مطالعات اخیر سازمان بهداشت جهانی WHO، بیکاری یک عامل مهم در تشدید علائم افسردگی است و مشغول به کار شدن و بازگشتن به محیط کاری می‌تواند به عنوان یک درمان برای فرد افسرده در نظر گرفته شود. در نتیجه محیط کاری سالم باعث بهبود عملکرد فرد مضطرب در زندگی شخصی، کاری و اجتماعی او می شود.
عوامل مخرب متفاوتی در فضای کاری بر روحیه و سلامت کارکنان تاثیر می گذارند. بیشتر این معضلات به تعامل بین کارهای غیرمرتبط، جو حاکم بر سازمان، عدم حمایت از کارکنان و مهارت هایشان مربوط میشود. برای مثال ممکن است کارمند یک مجموعه مهارت و توانایی لازم برای کار مشخصی را داشته باشد اما امکانات و منابع محدود مجموعه، اجازه تکمیل وظایف فرد را به او ندهند؛ بعد از گذشت چند مدت، نبود امکانات کافی سازمان باعث زیرسوال رفتن استعدادها و تخصص کارکنان مجموعه خواهد شد و در نهایت نارضایتی هردو طرف کارمند و کارفرما را به همراه دارد.
عواملی که می‌تواند به سلامت روان آسیب برساند:
- ارتباطات ضعیف و شیوه های مدیریتی غلط
- نبود مشارکت جمعی در تصمیم گیری ها
- عدم کنترل و نظارت صحیح بر حوزه های مختلف کاری
- ساعت کاری غیرمنعطف
- وظایف نامشخص و بی حد و مرز
- مشخص نبودن اهداف سازمان
- سیاست گذاری های تخریب کننده مانند "تنبیه برای همه تشویق برای یک نفر"
همچنین ممکن است خطرات به محتوای شغلی فرد مرتبط باشد برای مثال وظایف نامتناسب با شایستگی های فرد و حجم کاری زیاد. این خطر زمانی نابودگر می شود که در کار تیمی انسجامی وجود نداشته باشد و یا به طور کامل حمایت و کمکی از سوی دیگر همکاران اتفاق نیفتد.
چگونه یک محیط کاری سالم و با انرژی مثبت ایجاد کنیم؟
برای دستیابی به این امر مهم ابتدا باید قوانین، استراتژی و سیاست های سازمان را بازنگری کرد و در صورت لزوم آنها را توسعه داد. یک محل کار سالم را می توان اینگونه توصیف کرد: محیطی که مدیران و کارمندان به طور فعال برای ارتقا و حفظ سلامت، ایمنی و رفاه تمامی اعضای مجموعه تلاش کنند. با توجه به این نکته میتوان این گام ها را در راستای محیط کاری سالم برداشت:
- آگاهی و تسلط بر جو حاکم و بهبود فضای سازمان برای تمامی پرسنل
- کسب تجربه از اتفاقات گذشته و یادگیری از رهبران کاربلد
- درک فرصت ها و نیازهای تک تک کارکنان و کمک به توسعه سیاست های بهتر برای سلامت روان در محیط کار
- ایجاد بخش منابع انسانی برای پشتیبانی، حمایت و رفع مشکلات کارمندان
- به رسمیت شناختن افراد و جایگاه شغلی آن ها و در نظر گرفتن پاداش با توجه به میزان مشارکت آنان
- اهمیت دادن به سلامت جسمی، تامین خدمات بهداشتی و بیمه کردن تمامی اعضای سازمان
- جلوگیری از حواشی، تذکر و اخطار دادن به افراد دردسرساز سازمان تا فرد آسیب دیده متوجه شود که صدایش شنیده شده
- انجام نظرسنجی های دوره ای
اکثر کارمندان در طول روز به مدت 8 ساعت و یا بیشتر در محل کار خود حضور دارند. در واقع بیش از آنکه در کنار خانواده و دوستان خود باشند، در کنار همکارانشان وقت می گذرانند. بنابراین منطقی است که محیط کاری نیز به یک فضای صمیمی و امن تبدیل گردد. انتخاب یک مدیر منابع انسانی حرفه ای و ریزبین تا حدودی می تواند محل کار را به شرایط گفته شده نزدیک گرداند.
یک محیط کاری سالم و پویا باعث پیشرفت و ارتقای کارکنان و سازمان به صورت همزمان می گردد. به جای کوچک شمردن مشکلات و کنار گذاشتن نیروهای قدیمی و مسلط، سعی شود تا با برگزاری دوره ها و تقویت استعداد و توانایی کارمندان قدیمی، موجب انگیزه گرفتن، جلب رضایت و وفاداری آنها نسبت به مجموعه بشویم. باید این نکته را در نظر بگیریم که صرف هزینه و زمان برای آموزش و تربیت نیروهای جدید و تازهکار بسیار بیشتر از به روز کردن اطلاعات نیروهای قدیمی میباشد.
طبیعی است که وقتی کارکنان احساس کنند که کارشان به اندازه کافی مورد توجه و احترام همکاران و کارفرما قرار نمی گیرد به مرور زمان تعهدشان را نسبت به محیط کاری خود از دست میدهند و در نهایت منجر به استعفای عاطفی فرد از سازمان می شود به طوری که با توجه به نیازهای زندگی شخصی ممکن است در محیط کاری خود باقی بماند اما هیچ تلاش و کوششی جهت بهبود وضعیت و پیشرفت سازمان انجام ندهد.
برای فراهم کردن یک محیط کاری سالم باید مدیران و کارمندان به یک اندازه در این امر سهیم باشند. در وهله اول نیاز است که مراقب سلامت روان خودمان باشیم و اگر عادت و یا رفتاری داریم که باعث آزرده شدن بقیه افراد تیم می شود سعی بر کنترل و اصلاح آن داشته باشیم. بهتر است همکاران خود را به عنوان اعضای یک خانواده در نظر بگیریم و بدانیم که حضور و پویایی هر یک از اعضا برای پیشبرد اهداف سازمان ضروری است.