کنترل نسخه (Version Control) چیست؟
چگونه کنترل نسخه به پیشرفت با عملکرد بالا و پیشرفت تیم های DevOps کمک می‌کند؟
کنترل نسخه که به عنوان Source Control نیز شناخته می‌شود، به عمل نگه داری و مدیریت تغییرات کد نرم‌افزار گفته می‌شود. سیستم‌های کنترل نسخه، ابزارهایی هستند که به تیم های نرم‌افزاری کمک می‌کنند تا تغییرهای کد مرجع را با گذشت زمان مدیریت کنند. همچنین با پیشرفت سریع محیط‌های توسعه، تیم ها بتوانند سریع تر و هوشمندتر کار کنند. این سیستم به طور ویژه ای برای تیم های DevOps بسیار مفید بوده زیرا به آن‌ها در کاهش زمان توسعه و افزایش توسعه موفقیت آمیز، کمک می‌کند.
نرم‌افزار کنترل نسخه هر نوع تغییر در کد را در نوع خاصی از پایگاه داده نگه داری می‌کند. اگر اشتباهی رخ دهد، توسعه‌دهندگان می‌توانند به اصطلاح زمان را به عقب برگردانند و نسخه‌های قبلی کد را با هم مقایسه کنند تا به رفع اشتباه کمک کند و اختلال در همه اعضای تیم را به حداقل برساند.
به طور تقریبی برای همه پروژه‌های نرم‌افزاری، کد مرجع مانند طلا و جواهر سلطنتی می‌باشد. برای اکثر تیم های نرم‌افزاری، کد مرجع مخزنی از دانش و درک ارزشمند در مورد دامنه یک مشکل است که توسعه‌دهندگان آن را جمع‌آوری و با دقت و تلاش، اصلاح کرده‌اند. کنترل نسخه، از کد مرجع در برابر فاجعه و تخریب، محافظت می‌کند، که گاهی به علت خطای انسانی و ناخواسته می‌باشد.
توسعه‌دهندگان نرم‌افزار که در تیم ها مشغول به کار هستند، به طور مداوم کد مرجع جدید را نوشته و یا کد مرجع موجود را تغییر می‌دهند. کد یک پروژه، برنامه یا Component نرم‌افزار، معمولا در یک ساختار پوشه بندی شده یا به صورت File Tree، سازمان یافته است. در یک تیم، یک توسعه‌دهنده ممکن است روی ویژگی جدیدی کار کند در حالی که توسعه‌دهنده دیگری با تغییر کد، اشکالی غیر مرتبط را برطرف می‌کند. هر توسعه‌دهنده ممکن است تغییرات خود را در چندین قسمت از File Tree ایجاد کند.
کنترل نسخه به تیم ها کمک می‌کند تا این نوع مشکل ها را حل کنند. هر تغییر منحصربه‌فرد توسط هر مشارکت کننده (Contributor) را ردیابی کرده و به شما کمک می‌کند تا از کار هم‌زمان چند نفر جلوگیری شود. تغییرهای ایجاد شده در یک قسمت از نرم‌افزار می‌تواند با تغییرهای ایجاد شده توسط توسعه‌دهنده دیگر که هم‌زمان کار می‌کند، ناسازگار باشد. این مشکل باید به شکلی منظم کشف و بدون متوقف کردن کار سایر اعضای تیم، حل شود. به علاوه، در تمام مدت توسعه نرم‌افزار، هر تغییری می‌تواند اشکال جدیدی را به خودی خود همراه داشته باشد و تا زمانی که تست نشود، نمی‌توان به نرم‌افزار جدید اعتماد کرد. بنابراین تست و توسعه با هم پیش می‌روند تا نسخه جدید آماده شود.
یک نرم‌افزار کنترل نسخه خوب، بدون تحمیل یک روش خاص برای کار، از گردش کار (workflow) مورد نظر یک توسعه‌دهنده پشتیبانی می‌کند و در حالت ایده آل، بر روی هر پلتفرمی کار می‌کند. سیستم‌های کنترل نسخه عالی، تغییرات روان و مداوم کد را به جای سازوکار نا امیدکننده و ناشیانه قفل کردن فایل ها، تسهیل می‌کنند.
تیم های نرم‌افزاری که از هیچ نوع کنترل نسخه استفاده نمی‌کنند، معمولا با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند. برای مثال نمی‌دانند تغییرات ایجاد شده، در دسترس کاربران است یا خیر. یا ایجاد تغییرات ناسازگار بین دو کار غیر مرتبط، که باید با زحمت از بین بروند و دوباره انجام شوند.
اگر توسعه‌دهنده ای هستید که هرگز از کنترل نسخه استفاده نکرده‌اید، ممکن است فایل‌های خود را نسخه بندی کرده باشید. مثلا با پسوندهایی مانند "final" یا "latest" و بعدا مجبور شده‌اید با نسخه نهایی جدیدی سر و کار داشته باشید. شاید شما برخی از بلوک‌های کد را Comment کنید به این علت که می خواهید بعضی از ویژگی ها را، که ممکن است بعدا به آن‌ها نیاز داشته باشید، بدون حذف کد، غیرفعال کنید. کنترل نسخه راهی برای رهایی از این مشکلات است.
نرم‌افزار کنترل نسخه، یک بخش اساسی از تمرینات حرفه‌ای تیم نرم‌افزار مدرن است. توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای منحصربه‌فرد که عادت به کار با یک سیستم کنترل نسخه توانا در تیم های خود را دارند، به طور معمول ارزش باورنکردنی کنترل نسخه را تشخیص می‌دهند. حتی در پروژه‌های کوچک انفرادی نیز از آن‌ها استفاده می‌کنند. بسیاری از توسعه‌دهندگان که به مزایای قدرتمند سیستم‌های کنترل نسخه عادت کرده‌اند، حتی برای پروژه‌های غیر نرم‌افزاری نیز، به کار بدون آن فکر نمی‌کنند.
مزایای سیستم‌های کنترل نسخه
استفاده از سیستم کنترل نسخه، بهترین روش برای نرم‌افزارهای با عملکرد بالا و تیم های DevOps است. کنترل نسخه همچنین به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا سریع تر حرکت کنند و به تیم های نرم‌افزاری اجازه می‌دهد تا کارآیی و چابکی را حفظ کنند.
سیستم‌های کنترل نسخه (Version Control System) که به اختصار VCS گفته می‌شوند، طی چند دهه گذشته پیشرفت های چشمگیری داشته‌اند و برخی از آن‌ها نسبت به دیگر سیستم‌ها، بهتر عمل کردند. سیستم کنترل نسخه گاهی اوقات به عنوان ابزار SCM (Source Code Management) یا RCS (Revision Control System) شناخته می‌شود.
یکی از محبوب‌ترین ابزارهای سیستم کنترل نسخه که امروزه استفاده می‌شود Git نام دارد. Git یک کنترل نسخه توزیع شده است، دسته ای که به DVCS معروف است. سیستم توزیع شده به سیستمی گفته می‌شود که دارای چند مؤلفه است که روی ماشین‌های مختلف قرار دارند و ارتباطات را انجام می‌دهند و اقدامات را هماهنگ می‌کنند تا به عنوان یک سیستم منسجم واحد، برای کاربر نهایی ظاهر شوند. Git از محبوب‌ترین سیستم‌های کنترل نسخه امروزی، رایگان و منبع باز است.
صرف نظر از این که از کدام سیستم استفاده می‌شود، مزایای اصلی و مهمی که از کنترل نسخه انتظار داریم به شرح زیر است:
1- داشتن تاریخچه کامل از تغییرهای طولانی مدت برای هر فایل: این به معنای هر تغییری است که افراد زیادی در طول سال ها ایجاد کرده‌اند. این تغییرها شامل ایجاد، حذف فایل ها و همچنین ویرایش در محتوای آن‌ها است. ابزارهای مختلف سیستم کنترل نسخه در نحوه کار با تغییر نام و جابجایی فایل ها تفاوت دارند. این تاریخچه باید شامل نویسنده، تاریخ و یادداشت های نوشته شده در مورد هدف هر تغییر باشد. داشتن سابقه کامل، بازگشت به نسخه‌های قبلی را امکان‌پذیر می‌کند و در صورت نیاز به رفع مشکلات نسخه‌های قدیمی نرم‌افزار، بسیار مهم است. اگر به طور فعال روی این سیستم کار انجام شود، تقریبا همه چیز را می‌توان "نسخه قدیمی تر" نرم‌افزار دانست.
2- شاخه بندی (Branching) و Merging: ایجاد یک شاخه در ابزارهای سیستم کنترل نسخه باعث می‌شود که چندین جریان کار، مستقل از یکدیگر باشند و در عین حال امکان Merge مجدد کارها را فراهم می‌کند و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تایید کنند که تغییرها در هر شاخه، تداخل نداشته باشد. بسیاری از تیم های نرم‌افزاری روش ایجاد شاخه برای هر ویژگی یا ایجاد شاخه برای هر نسخه یا هر دو مورد را انتخاب می‌کنند. در هنگام تصمیم گیری در مورد چگونگی استفاده از تسهیلات شاخه بندی و Merging در سیستم کنترل نسخه، گردش کار بسیار متنوعی وجود دارد.
3- قابلیت ردیابی (Traceability): امکان ردیابی هر تغییر ایجاد شده در نرم‌افزار و اتصال آن به مدیریت پروژه وجود دارد. برای مثال می‌توان با نرم‌افزار ردیابی باگ Jira، این کار را انجام داد. همچنین امکان یادداشت کردن پیام برای هر تغییر وجود دارد. البته باید با پیامی که هدف از تغییر را توصیف می‌کند، این کار انجام شود تا به تحلیل علت اصلی کمک کند.
داشتن اطلاعات تاریخچه کد در هنگام خواندن آن و تلاش برای درک این که چه کاری انجام می‌دهد و چرا این گونه طراحی شده است، می‌تواند توسعه‌دهندگان را قادر به ایجاد تغییرهای صحیح و هماهنگ با طراحی دراز مدت کند. این امر به ویژه هنگام کار مؤثر روی کد قدیمی، می‌تواند مهم باشد و برای ارزیابی کار آینده توسعه‌دهندگان ، بسیار حیاتی است.
جمع‌بندی
همه ما می‌دانیم که می‌توان بدون کنترل نسخه، نرم‌افزار طراحی و تولید کرد، اما انجام این کار، پروژه را با خطر بزرگی رو به رو می‌کند. به همین دلیل، به هیچ تیم حرفه‌ای آن را توصیه نمی‌کنیم. بنابراین سؤال این نیست که آیا از سیستم کنترل نسخه استفاده کنید یا خیر، بلکه سؤال این است که از کدام سیستم کنترل نسخه استفاده کنید.
گزینه‌های زیادی برای استفاده وجود دارد، اما ما در این دوره آموزشی قصد داریم فقط روی یکی از آن‌ها با نام Git تمرکز کنیم. پس در ادامه آموزش با ما همراه باشید.
منبع:
https://www.atlassian.com/git/tutorials/what-is-version-control