بسیاری از مردم دیگر کشورها، ژاپن را سرزمین باغهای آرام ذِن، معابد و مراسم چای سنتی ژاپنی میدانند؛ در واقع معماریهای سنتی و معاصر ژاپن، کتابها و مجلات، طراحان سراسر جهان را به وجد میآورد. با اینحال بنا به دلایلی هیچ کدام از این برتریها و زیباییها به تولید رسانههای دیجیتال، بهویژه وبسایت، منجر نشده است و بهنظر میرسد اکثر آنها از حدود دههٔ ۹۰ میلادی بدون تغییر ماندهاند!
برخی از محبوبترین وبسایتهای ژاپن عبارتند از Goo ،Rakuten ،Yomiuri ،NicoNico ،OKWave و Cosme. از ویژگیهای مشترکی که تمام این وبسایتها دارند، میتوان موارد زیر را عنوان کرد:
- متنهای کوتاه و منسجم
- تصاویر کوچک باکیفیت پایین
- ستونهای بسیار زیاد و غیرقابلشمارش
- تنوع رنگهای روشن و بنرهای تبلیغاتی
- استفاده بیش از حد از فناوریهای قدیمی مانند فلش
به طور کلی، دلایل بسیاری برای این سَبک طراحی متفاوت وبسایتها در کشور ژاپن بیان شده است که در ادامه به شایعترین آنها اشاره خواهیم کرد:
تفاوتهای زبانی
راحتی در بهکارگیری کاراکترها: زبانهایی که مبتنی بر لوگوگرام هستند، ممکن است فقط چند کاراکتر باشند ولی همین چند کاراکتر از معنای زیادی برخوددارند (لوگوگرام یا واژهنگاشت یک علامت همچون & است که نشانگر یک کلمه میباشد). با این حال، این کاراکترها ممکن است به چشم سایر افراد بسیار نابهنجار و گیجکننده برسند، اما امکان پردازش اطلاعات زیاد در زمان و حافظه کم را فراهم میکنند (علاوه بر زبان ژاپنی، این موضوع برای زبان چینی نیز صدق میکند).
عدم تأکید: برخلاف حروفی همچون انگلیسی، الفبای ژاپنی دارای حروف ایتالیک یا حروف بزرگ نیست تا از آن طریق بتوان معنایی خاص را القا کرد. این باعث میشود که امکان ایجاد سلسله مراتب مورد نیاز برای سازماندهی اطلاعات بهنوعی با مشکل مواجه شود (البته بسیاری از طراحان با استفاده از متنهای گرافیکی این نقص را دور میزنند).
سازماندهی سلسله مراتبی اطلاعات به این منظور انجام میشود که بیننده در ابتدای ورود به وبسایت، متن یا یادداشت مد نظر طراح یا دولوپر را مشاهده کند. با این اصل، طراح میتواند نکات حائز اهمیت را پیش از آنکه خواننده خسته شده و از سایت خارج شود، به اطلاع او برساند.
تفاوتهای فرهنگی
اجتناب از ریسک: به طور کلی، در فرهنگ ژاپن ریسکپذیری معنا ندارد؛ در صورتی که برای یک رفتار یا کاری آداب و رسوم و سنتی پذیرفته شده در بین مردم وجود داشته باشد، همه آن را دنبال میکنند و هیچ یک از مردم به دنبال راهحل بهتر برای این مسئله نخواهند بود (حتی خردهفرهنگهای ژاپن هم با الگوها و قوانینشان مطابقت دارند).
رفتار مصرفکننده: کاربران قبل از تصمیمگیری برای خرید محصول، نیاز به توصیفی کامل از مشخصات فنی محصول دارند تا بتوانند با اطمینان بالا اقدام به خرید محصول نمایند؛ جذب کاربر برای خرید یک محصول تنها با یک تیتر جذاب یا یک تصویر زیبا ممکن نیست. ادعای «فروش محصول بیشتر، با تبلیغات و اطلاعات کمتر» واقعاً در اینجا کاربرد ندارد.
تبلیغات: مردم ژاپن بهجای اینکه تبلیغات در وبسایت را یک ابزار برای افزایش قدرت فروش شرکتهای خود بدانند، اغلب وب را بهعنوان یک پلتفرم تبلیغاتی دیگر میبینند که میتوانند پیامهای خود را با صدای بلندتر در آن فریاد بزنند! به همین دلیل هم هست که وبسایتها بیشتر تمرکز خود را بر گنجاندن اطلاعات بیشتر در کمترین فضای ممکن قرار دادهاند که بیشتر شبیه به یک برگه حاوی اطلاعات میشود تا یک ابزار تعاملی.
چشمانداز شهری: اگر در اطراف یکی از مراکز اصلی توکیو مانند Shibuya قدم بزنید، مدام با تبلیغها، بازیهای کامپیوتری پرسروصدا و خیل عظیم آدمها روبهرو خواهید شد. بهنظر میرسد این شلوغی و هرجومرج به وبسایتها هم سرایت کرده است. به دلیل اینکه فضای شهری در ژاپن مشمول مالیات میشود، هیچ کدام از آنها را نباید هدر داد و همین مسئله برای فضای آزاد یا سفید در یک صفحه وب نیز صادق است.
موقعیتهای کاری: هر سایت تجاری در ژاپن را که نگاه کنید، هنوز هم آگهیهایی برای کارهایی مانند «وب مستر» و «ادمین وبسایت» را مشاهده خواهید کرد و این به روزی برمیگردد که یک شرکت به دنبال فردی متخصص در حوزهٔ IT بود که توانایی کدنویسی داشته باشد و وبسایت را طراحی کند که بسیاری از شرکتها هنوز هم این کار را انجام میدهند. به عبارت دیگر، در ژاپن در حوزهٔ وب دیزاین، معمولاً کار به کاردان سپرده نمیشود.
تفاوتهای تکنیکی
ابزاری به نام موبایل: مدتها قبل از اینکه آیفون وارد بازار شود، ژاپنیها نسخههایی از موبایل وب اپلیکیشن را روی موبایلهای پیشرفتهٔ خود ایجاد کرده بودند و حتی از موبایل بیشتر از کامپیوتر برای استفاده از وب استفاده میشد. در آن زمان، صفحه نمایش موبایلها کوچک بودند و نحوهٔ قرارگیری محتوای سایتها متناسب با فضای کوچک موبایل طراحیشده بود و این موضوع تاکنون ادامه داشت تا اینکه همهچیز دچار تغییر شد.
فونتهای وب: فونتهای تحت وب برای زبانهای غیرلاتین (مثل چینی، ژاپنی و غیره) بسیار کم است؛ چرا که هر فونت نیاز به هزاران کاراکتر دارد و هرکدام از این کاراکترها بهصورت جداگانه طراحی شدهاند و استفاده از آنها در وب بسیار هزینهبر و وقتگیر است. به همین علت طراحان تمایل بیشتری به استفاده از گرافیک بهجای متن ساده برای نمایش فونتهای غیراستاندارد دارند.
به طور کلی، ژاپن کشوری است که در آن ضد و نقیض زیاد دیده میشود؛ از یک طرف معابد سنتی طرفداران خاص خود را دارند و از طرف دیگر نسلهای جوانتر به تعامل با رباتها روی آوردهاند!